300 Sozialwissenschaften
Refine
Year of publication
Document Type
- Article (384)
- Review (21)
- Working Paper (6)
- Part of a Book (2)
- Contribution to a Periodical (1)
- Doctoral Thesis (1)
Language
Has Fulltext
- yes (415)
Is part of the Bibliography
- no (415)
Keywords
- Adorno (52)
- Critical Theory (31)
- Reconhecimento (26)
- Recognition (24)
- Axel Honneth (23)
- Frankfurt School (22)
- Theodor W. Adorno (19)
- Teoria Crítica (18)
- Critical theory (17)
- Escola de Frankfurt (16)
- critical theory (16)
- Teoria crítica (15)
- teoria crítica (15)
- recognition (14)
- Education (12)
- Theodor Adorno (12)
- Educação (10)
- Habermas (9)
- Jürgen Habermas (9)
- education (9)
- Honneth (8)
- reconhecimento (8)
- Escuela de Frankfurt (7)
- Indústria cultural (7)
- Walter Benjamin (7)
- domination (7)
- reification (7)
- Benjamin (6)
- Crítica (6)
- Dialectic (6)
- Dialética negativa (6)
- Freedom (6)
- Indústria Cultural (6)
- Normative reconstruction (6)
- dialectics (6)
- freedom (6)
- teoría crítica (6)
- Capitalism (5)
- Cultura (5)
- Democracia (5)
- Democracy (5)
- Dialética (5)
- Educación (5)
- Estética (5)
- Hegel (5)
- Horkheimer (5)
- Kant (5)
- Liberdade (5)
- Marcuse (5)
- Reconstrução normativa (5)
- Social freedom (5)
- Teoría crítica (5)
- democracy (5)
- emancipation (5)
- ideology (5)
- intersubjectivity (5)
- reconocimiento (5)
- society (5)
- Ética (5)
- Capitalismo (4)
- Culture (4)
- Culture Industry (4)
- Culture industry (4)
- Estudios organizacionales (4)
- Ethics (4)
- Frankfurt school (4)
- Individual (4)
- Intersubjectivity (4)
- Intersubjetividade (4)
- Liberdade social (4)
- Philosophy (4)
- Psychoanalysis (4)
- Reification (4)
- Semiformação (4)
- Society (4)
- Teoría Crítica (4)
- atonality (4)
- critique (4)
- culture industry (4)
- dodecaphony (4)
- ethics (4)
- intersubjetividade (4)
- spirit (4)
- освіта (4)
- Aesthetics (3)
- Anthropology (3)
- Art (3)
- Arte (3)
- Emancipation (3)
- Emancipação (3)
- Esfera pública (3)
- Estudos organizacionais (3)
- Filosofia (3)
- Formação (3)
- Heidegger (3)
- Herbert Marcuse (3)
- Identidade (3)
- Ideology (3)
- Investigación (3)
- Justice (3)
- Justiça (3)
- Mimesis (3)
- Modernity (3)
- Moral philosophy (3)
- Nietzsche (3)
- Pesquisa (3)
- Redistribuição (3)
- Reificação (3)
- Religion (3)
- Research (3)
- Semiformation (3)
- Teoria do Reconhecimento (3)
- Teoria do reconhecimento (3)
- Theory of Recognition (3)
- Theory of recognition (3)
- Trabalho (3)
- autonomia (3)
- culture (3)
- dialéctica (3)
- emancipação (3)
- enlightenment (3)
- identidad (3)
- identity (3)
- indústria cultural (3)
- intersubjetividad (3)
- language (3)
- liberalism (3)
- marxismo (3)
- reason (3)
- reconnaissance (3)
- reificação (3)
- serialism (3)
- subject (3)
- subjectivity (3)
- western marxism (3)
- École de Francfort (3)
- ética (3)
- Адорно (3)
- дух (3)
- напівосвіта (3)
- суспільство (3)
- Aesthetic theory (2)
- Antropologia (2)
- Aristotle (2)
- Aristóteles (2)
- Auschwitz (2)
- Autonomy (2)
- Carl Schmitt (2)
- Cidadania (2)
- Communication (2)
- Communicative Action (2)
- Comunicación (2)
- Comunicação (2)
- Constelação (2)
- Constitución del sujeto (2)
- Constituição do sujeito (2)
- Constitution of the subject (2)
- Cuidado em saúde (2)
- Cuidado en salud (2)
- Cultural Industry (2)
- Cultural industry (2)
- Desrespeito (2)
- Dialectics (2)
- Dialogue (2)
- Disrespect (2)
- Diálogo (2)
- Donald Trump (2)
- Engagement (2)
- Enlightenment (2)
- Esclarecimento (2)
- Filosofia moral (2)
- Formation (2)
- Foucault (2)
- Frankfurt Okulu (2)
- Fraser (2)
- Fromm (2)
- Giorgio Agamben (2)
- Health Care (2)
- Identity (2)
- Ideologia (2)
- Image (2)
- Immanuel Kant (2)
- Industria cultural (2)
- Instituições sociais (2)
- Institutional intersubjectivity (2)
- Integralidad en salud (2)
- Integralidade em saúde (2)
- Integrality in health (2)
- Integração social (2)
- Intersubjetividad (2)
- Intersubjetividade institucional (2)
- Kantian ethos (2)
- Knowledge (2)
- Language (2)
- Libertad (2)
- Liberty (2)
- Linguagem (2)
- Luta por reconhecimento (2)
- Martin Heidegger (2)
- Marxism (2)
- Materialism (2)
- Materialismo (2)
- Max Horkheimer (2)
- Measurements, methods and theories (2)
- Mediation (2)
- Mediação (2)
- Medidas, métodos e teorias (2)
- Medidas, métodos y teorías (2)
- Mito (2)
- Modernidade (2)
- Music (2)
- Mímesis (2)
- Música (2)
- Nancy Fraser (2)
- Negative Dialectics (2)
- Negative dialectic (2)
- Negative dialectics (2)
- Negatividade (2)
- Negativity (2)
- Non-identical (2)
- Ontologia (2)
- Organizational Studies (2)
- Organizational studies (2)
- Political Philosophy (2)
- Politics (2)
- Política (2)
- Power (2)
- Procedimentalismo (2)
- Proust (2)
- Psicanálise (2)
- Public sphere (2)
- Racionalidade (2)
- Rationality (2)
- Razão instrumental (2)
- Reciprocal recognition (2)
- Reconhecimento recíproco (2)
- Reconhecimento social (2)
- Reconocimiento (2)
- Reconocimiento social (2)
- Redistribution (2)
- Religião (2)
- School of Frankfurt (2)
- Schopenhauer (2)
- Schönberg (2)
- Semicultura (2)
- Siegfried Kracauer (2)
- Sigmund Freud (2)
- Social institutions (2)
- Social integration (2)
- Social recognition (2)
- Socialism (2)
- Socialismo (2)
- Sociedade (2)
- Sociology (2)
- Solidariedade (2)
- Struggle for recognition (2)
- Subjectivity (2)
- Surrealism (2)
- Taylor (2)
- Technique (2)
- Teoria Social (2)
- Teorias da justiça (2)
- Teoría del Reconocimiento (2)
- Th. Adorno (2)
- Theories of justice (2)
- Théorie critique (2)
- Tolerância (2)
- Técnica (2)
- USA (2)
- University (2)
- Violence (2)
- Violência (2)
- Work (2)
- aliens (2)
- anti-education (2)
- art (2)
- arte (2)
- atonalita (2)
- authoritarian populism (2)
- autonomy (2)
- avant-garde in music (2)
- barbarie (2)
- barbarism (2)
- biografia (2)
- biography (2)
- citizenship (2)
- communication (2)
- community (2)
- comunicação (2)
- constellation (2)
- cultura (2)
- democracia (2)
- democràcia (2)
- demonism (2)
- dialética (2)
- dignity (2)
- diversity (2)
- dodekafónia (2)
- drive (2)
- démonizmus (2)
- educação (2)
- emancipación (2)
- equity (2)
- esclarecimento (2)
- escola de Frankfurt (2)
- esoterism (2)
- ethos kantiano (2)
- experience (2)
- fascism (2)
- fenomenología (2)
- fictious poetics (2)
- fiktívna poetika (2)
- guilt (2)
- half-education (2)
- hermeneutics (2)
- hermeneutika (2)
- history (2)
- hudobná avantgarda (2)
- identidade (2)
- identité (2)
- ideología (2)
- inclusion (2)
- intersubjectivité (2)
- libertad (2)
- linguagem (2)
- literature (2)
- marxismo ocidental (2)
- mass culture (2)
- metafísica (2)
- metaphysics (2)
- mimesis (2)
- modernitat (2)
- modernity (2)
- morality (2)
- mysticism (2)
- mystika (2)
- nature (2)
- negative dialectics (2)
- pessimism (2)
- philosophy (2)
- poesía (2)
- política (2)
- pulsion (2)
- pulsión (2)
- pulsão (2)
- racionalita (2)
- rationality (2)
- razão (2)
- redistribuição (2)
- redistribution (2)
- reificación (2)
- religion (2)
- rozprávaná hudba (2)
- semiformação (2)
- serializmus (2)
- spoken music (2)
- sublime (2)
- taxonomy (2)
- teoria da evolução (2)
- theory of evolution (2)
- upbringing (2)
- виховання (2)
- відчуження (2)
- культура (2)
- масова культура (2)
- образование (2)
- провина (2)
- свобода (2)
- ідеологія (2)
- історія (2)
- 1968 (1)
- 2016 US Presidential Election (1)
- 2016 US presidential election (1)
- 20th century though (1)
- ABD (1)
- Abstraction (1)
- Abstração (1)
- Academic fraud (1)
- Administered Culture (1)
- Administered World (1)
- Adorno et Sartre (1)
- Adorno Theodor (1)
- Adorno and Praxis (1)
- Adorno and Sartre (1)
- Adorno and social objectivity (1)
- Adorno e Horkheimer (1)
- Adorno e Objetividade Social (1)
- Adorno e Práxis (1)
- Adorno e Sartre (1)
- Adorno's criticism on the theory of free will (1)
- Aesthetic (1)
- Aesthetic Objectivity (1)
- Aesthetic Subjectivity (1)
- Aesthetic experience (1)
- Aesthetics and Politics (1)
- Affirmative action (1)
- Agir Comunicativo (1)
- Agrupamentos sociais. (1)
- Alexander Kluge (1)
- Alexandrian commentaries (1)
- Alienation (1)
- Alienação (1)
- Althusser (1)
- Amor próprio (1)
- América Latina (1)
- André Breton (1)
- Anthony Giddens (1)
- Approximation (1)
- Apreciação musical (1)
- Aproximação (1)
- Arabic-Islamic authors (1)
- Arcades Project (1)
- Archeology (1)
- Argentinean Historiography (1)
- Aristòtil (1)
- Arqueologia (1)
- Art autonomous (1)
- Arte Rupestre (1)
- Arte autônoma (1)
- Artist (1)
- Aufhebung (1)
- Aufklärung (1)
- Aura (1)
- Austen Jane (1)
- Autonomia (1)
- Autorrealização (1)
- Autorrespeito (1)
- Ação Comunicativa (1)
- Ação afirmativa (1)
- Ação comunicativa (1)
- Ação instrumental (1)
- Bacia de Campos (1)
- Bataille (1)
- Being (1)
- Benjamin, Walter (1)
- Berg (1)
- Bielik-Robson (1)
- Blanchot (1)
- Body (1)
- Brecht (1)
- Böckenförde (1)
- Böckenfördes Diktum (1)
- Campos Basin (1)
- Capital Humano (1)
- Capitalismo industrial contemporâneo (1)
- Capitalismo tardio (1)
- Capitalist Discourse (1)
- Car (1)
- Carl Schmit (1)
- Carro (1)
- Castoriadis (1)
- Catastrophe (1)
- Catástrofe (1)
- Celan (1)
- Ciencia (1)
- Cine (1)
- Cinema (1)
- Citizenship (1)
- Ciudadanía (1)
- Ciência (1)
- Coisificação (1)
- Collective identity (1)
- Comedy (1)
- Commodity (1)
- Communicative action (1)
- Communicative reason (1)
- Comunidade plural (1)
- Concept (1)
- Concepto (1)
- Concrete (1)
- Concreto (1)
- Conflitos Sociais (1)
- Conflitos internacionais (1)
- Conflitualidades (1)
- Conocimiento (1)
- Consciência crítica (1)
- Constellation (1)
- Constitución europea (1)
- Construction (1)
- Construção (1)
- Consumo (1)
- Consumption (1)
- Contemporary History (1)
- Contemporary industrial capitalism (1)
- Contemporary social philosophy (1)
- Contemporary subjectivities (1)
- Contradictions (1)
- Contradições (1)
- Contribuições de Honneth (1)
- Corpo (1)
- Correspondence (1)
- Correspondência (1)
- Crecimiento Económico (1)
- Crescimento Econômico (1)
- Crise da formação cultural (1)
- Crisis of cultural formation (1)
- Critical (1)
- Critical Pedagogy (1)
- Critical Social Theory (1)
- Critical Theor (1)
- Critical Theory of Society (1)
- Critical Theory, (1)
- Critical conscience (1)
- Critical social theory (1)
- Critical systems theory (1)
- Critical theory and childhood (1)
- Critical theory and education (1)
- Critical theory and politics (1)
- Critical theory of society (1)
- Critical thinking (1)
- Criticism (1)
- Criticism and interpreations (1)
- Critics (1)
- Critique (1)
- Critique of Value (1)
- Critique of the ideologies (1)
- Crítica Social (1)
- Crítica de Adorno à teoria da vontade livre (1)
- Crítica de las ideologías (1)
- Crítica do Poder (1)
- Crítica do Valor (1)
- Cultura administrada (1)
- Cultura delinqüente (1)
- Cultura digital (1)
- Cultura política (1)
- Cultural (1)
- Cultural capital (1)
- Cultural industry and education (1)
- Cultural neuroscience (1)
- Cómico (1)
- Dardot and Laval (1)
- Dardot e Lava (1)
- Deconstruction (1)
- Deficiência (1)
- Delinquent culture (1)
- Democracia Liberal (1)
- Democracia transnacional (1)
- Depoliticization (1)
- Desamparo (1)
- Desconstrução (1)
- Despolitização (1)
- Desreconhecimento (1)
- Dewey (1)
- Dialectic of Enlightenment (1)
- Dialectical images (1)
- Dialectics of theory and praxis (1)
- Dialectique (1)
- Dialéctica (1)
- Dialéctica Negativa (1)
- Dialéctica de la Ilustración (1)
- Dialéctica negativa (1)
- Dialética de Teoria e Prática (1)
- Dialética do Esclarecimento (1)
- Dialética do esclarecimento (1)
- Dialética materialista (1)
- Differentialism (1)
- Digital Culture (1)
- Direito (1)
- Direito ao trabalho (1)
- Direito global (1)
- Direitos humanos (1)
- Disability (1)
- Discourse ethics (1)
- Discrimination (1)
- Discriminação (1)
- Discursive reason (1)
- Discurso Capitalista (1)
- Disrecognition (1)
- Diversidad (1)
- Dominación (1)
- Domination (1)
- Dominium (1)
- Doris Salcedo (1)
- Drives (1)
- Durkheim (1)
- Déficit sociológico (1)
- Economic Growth (1)
- Edmund Husserl (1)
- Educación Física (1)
- Educação (1)
- Education and Emancipation (1)
- Education through harshness (1)
- Educational informedness (1)
- Educação Física (1)
- Educação e Emancipação (1)
- Educação escolar (1)
- Educação musical (1)
- Educação pela dureza (1)
- Educação pública (1)
- El Delito (1)
- Eleştirel Kuram (1)
- Emancipação social (1)
- Empirical research (1)
- Empirical studies (1)
- Empoderamento (1)
- Empowerment (1)
- Enlightenment dialectic (1)
- Enlightment’s Dialectic (1)
- Entertainment industry (1)
- Epistemology (1)
- Epistles of the Sincere Brethren (1)
- Epístolas de los Hermanos de la Pureza (1)
- Epístoles dels Germans de la Puresa (1)
- Equidad (1)
- Erfahrung (1)
- Erich Fromm (1)
- Ernst Wolfgang Böckenförde (1)
- Escola sem Partido (1)
- Esporte (1)
- Estado de direito e esfera pública (1)
- Estat de dret (1)
- Estat social (1)
- Estudos organizacionais; (1)
- Ethical life (1)
- Ethik (1)
- Eticidade (1)
- Eugenia (1)
- Eugenics (1)
- Europa-mercado (1)
- European Union (1)
- European democratic deficit (1)
- Europemarket (1)
- Evolution of the Theory of Recognition (1)
- Experience (1)
- Experience of disrespect (1)
- Experiência de Desrespeito (1)
- Experiência pré-científica (1)
- Expressionist music (1)
- Expressive aesthetic (1)
- Expressividade estética (1)
- Ética (1)
- Family (1)
- Família (1)
- Fascism (1)
- Fascismo (1)
- Fetiche (1)
- Fetichism (1)
- Fetichismo (1)
- Fetish (1)
- Fight Social (1)
- Film theory (1)
- Filmtheorie (1)
- Filosofia alemã (1)
- Filosofia política (1)
- Filosofia pós-moderna (1)
- Filosofia social contemporânea (1)
- Filosofía (1)
- Filosofía Política (1)
- Filosofía moral (1)
- Filosofía social (1)
- Forensic Architecture (1)
- Formalism (1)
- Formalismo (1)
- Formation (Bildung) (1)
- Formation and Education (1)
- Formation of Social Consciousness (1)
- Formação (Bildung) (1)
- Formação cultural (1)
- Formação da Consciência Social (1)
- Formação e Educação (1)
- Foucault, Michel (1)
- Frankfurt Critical theory (1)
- Frankfurt School of Philosophy (1)
- Frankfurter Schule (1)
- Franz L. Neumann (1)
- Franz Rosenzweig (1)
- Fraude acadêmica (1)
- Freedom and emancipation (1)
- Freud (1)
- Fundamentalism (1)
- Fundamentalismo (1)
- Fundamentação (1)
- G. H. Mead (1)
- Genealogia (1)
- Genealogy (1)
- Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1)
- Gerechtigkeit (1)
- German Philosophy (1)
- German Romanticism (1)
- German Sociology (1)
- German idealism (1)
- Germany (1)
- Global law (1)
- Gnosticism (1)
- Goethe Johann Wolfgang von (1)
- Gray zone (1)
- Habermas’ discursive theory of law (1)
- Hamlet (1)
- Hans Blumenberg (1)
- Harmonia (1)
- Harmony (1)
- Helplessness (1)
- Hermann Cohen (1)
- Hermeneutics (1)
- Hermenéutica (1)
- Hermenêutica Objetiva (1)
- Historiografia Argentina (1)
- History (1)
- História (1)
- História Contemporânea (1)
- História Intelectua (1)
- História natural (1)
- Honneth's contributions (1)
- Human capital (1)
- Human rights (1)
- Idealismo alemão (1)
- Identidade coletiva (1)
- Ideología (1)
- Idiosincrasia (1)
- Idiossincrasia (1)
- Idiosyncrasy (1)
- Ilustración (1)
- Imagem (1)
- Imagens dialéticas (1)
- Imanência Mítica (1)
- Immigrant background (1)
- Impegno (1)
- Inclusion (1)
- Inclusión (1)
- Inclusão (1)
- Individualization (1)
- Individualização (1)
- Individuo (1)
- Indivíduo (1)
- Indizibilidade de Deus (1)
- Industry (1)
- Indústria cultural e educação (1)
- Indústria do entretenimento (1)
- Ineffability of God (1)
- Injustice (1)
- Injustiça (1)
- Instrumental Rationality (1)
- Instrumental action (1)
- Instrumental reason (1)
- Integración social (1)
- Intellectual History (1)
- International Relations (1)
- International conflicts (1)
- Internet das Coisas (1)
- Internet des Objets (1)
- Internet of Things (1)
- Interpretação filosófica (1)
- Intrumental reason (1)
- Intuición (1)
- Intuition (1)
- J. P. Sartre (1)
- Juicio de Nüremberg (1)
- Justfication (1)
- Justicia (1)
- Justificação (1)
- Justificação pública (1)
- Kafka (1)
- Kamu Yönetimi (1)
- Karen Horney (1)
- Karl Marx (1)
- Kierkegaard (1)
- Konstitutive Regeln (1)
- Konstruktivismus (1)
- Kraus (1)
- Kritik (1)
- L'éducation (1)
- La fraude académique (1)
- Labor market (1)
- Labour (1)
- Late capitalism (1)
- Laughter (1)
- Law (1)
- Lazer (1)
- Le capitalisme industriel contemporain (1)
- Legislação (1)
- Legitimation (1)
- Legitimação (1)
- Leisure (1)
- Lessing (1)
- Liberal Democracy (1)
- Liberalism (1)
- Liberalismo (1)
- Liberalismus (1)
- Liberdade Social (1)
- Liberdade e emancipação (1)
- Liberté (1)
- Lifeworld (1)
- Looping effect (1)
- Louis Althusser (1)
- Lucha por el reconocimiento (1)
- Lukács (1)
- Luta Social (1)
- Luta por Reconhecimento (1)
- Lutas sociais (1)
- Marranism (1)
- Marx (1)
- Mass media (1)
- Massification (1)
- Massificação (1)
- Materialistic dialectics (1)
- Media Studies (1)
- Mediologia (1)
- Meios de comunicação (1)
- Melancholy (1)
- Memory (1)
- Mercado de trabalho (1)
- Mercadoria (1)
- Messianism (1)
- Messianismo (1)
- Michel Foucault (1)
- Mika Rottenberg (1)
- Mimese (1)
- Minima Moralia (1)
- Modern societies (1)
- Molina, Luis de (1)
- Moral (1)
- Moral Theory (1)
- Moral progress (1)
- Mundo da vida (1)
- Music and philosophy (1)
- Music appreciation (1)
- Musical education (1)
- Myth (1)
- Mythical immanence (1)
- Múscia radiofônica (1)
- Música e filosofia (1)
- Música expressionista (1)
- Name of God (1)
- Narcisismo (1)
- Narcissism (1)
- Narrativas justificadoras da ação política (1)
- Narratives of Justification (1)
- Narratives of justification of political action (1)
- Natural history (1)
- Nature (1)
- Natureza (1)
- Negation (1)
- Negative Dialectic (1)
- Negative Utopia (1)
- Negação (1)
- Neoplatonism (1)
- Neue Musik (1)
- Neurath (1)
- New German Cinema (1)
- New Manifesto (1)
- Nome de Deus (1)
- Normative theory (1)
- Normatividade (1)
- Normativity (1)
- Normativität (1)
- Nuevo Cine Alemán (1)
- Não idêntico (1)
- Não-idêntico (1)
- Nüremberg judgement (1)
- Objective Hermeneutics (1)
- Objectivity (1)
- Objetividad (1)
- Offshore Work (1)
- Ontology (1)
- Ordenamento social. (1)
- Ortega (1)
- Painting (1)
- Passagens (1)
- Patologias sociais (1)
- Paul Valéry (1)
- Pavel Florenskij (1)
- Pedagogia (1)
- Pedagogia Crítica (1)
- Pedagogia social (1)
- Pedagogy (1)
- Pedagogía Crítica (1)
- Pensamento (1)
- Pensamento crítico (1)
- Pensamento do século XX (1)
- Pensamento filosófico (1)
- Perception (1)
- Pesquisa empírica (1)
- Philosophical interpretation (1)
- Philosophical thought (1)
- Physical Education (1)
- Physiognomy (1)
- Pintura (1)
- Plattformkapitalismus (1)
- Pluralistic community (1)
- Poder (1)
- Poesia (1)
- Poetry (1)
- Politica dell’arte (1)
- Political Culture (1)
- Political Representation (1)
- Political recognition (1)
- Political theory (1)
- Politics of art (1)
- Popper (1)
- Popper and Adorno’s debate (1)
- Popper. (1)
- Positivism (1)
- Positivismo (1)
- Postmodern philosophy (1)
- Pragmatic linguistics (1)
- Pragmatics (1)
- Pragmática (1)
- Praxis (1)
- Pre-theoretical experience (1)
- Presídio (1)
- Previdência Social (1)
- Primacy of the object (1)
- Primado do objeto (1)
- Primazia do objeto (1)
- Primeira geração da Teoria Crítica (1)
- Princeton Project (1)
- Priority of the object (1)
- Prison (1)
- Procedimentalism (1)
- Proceduralism (1)
- Progresso moral (1)
- Projeto de Princeton (1)
- Prática (1)
- Práxis (1)
- Pseudomorfose (1)
- Pseudomorphosis (1)
- Psicologia Social (1)
- Psicologia social (1)
- Public Administration (1)
- Public Education (1)
- Public justification (1)
- Public sphere depoliticization (1)
- Publicidade (1)
- Publicity (1)
- Pulsões (1)
- Racionalidad Instrumental (1)
- Racionalidade Instrumental (1)
- Ramon Llull (1)
- Rational choice (1)
- Razão (1)
- Razão discursiva (1)
- Realidade social (1)
- Reason (1)
- Reasons (1)
- Reception in Brazil (1)
- Recepção no Brasil (1)
- Rechtfertigung (1)
- Recognition theory (1)
- Recogniton (1)
- Reconhecimento Social (1)
- Reconhecimento político (1)
- Reconstrucción normativa (1)
- Reconstruction (1)
- Reconstrução (1)
- Reconstrução Normativa (1)
- Redescription (1)
- Redescrição (1)
- Reflections (1)
- Reflexões (1)
- Regulación (1)
- Regulação (1)
- Regulation (1)
- Relações internacionais (1)
- Relações sociais e políticas (1)
- Religionswissenschaft (1)
- Reprodutibilidade Técnica (1)
- Richard Rorty (1)
- Right (1)
- Right to Justification (1)
- Right to work (1)
- Risa (1)
- Robert Kurz (1)
- Rock art (1)
- Rousseau (1)
- Rualização (1)
- Russian revolution (1)
- SASE (1)
- Saber (1)
- Salamanca (1)
- Samuel Beckett (1)
- School education (1)
- School without Party (1)
- Science (1)
- Scolarisation (1)
- Second Scholasticism (1)
- Self-love (1)
- Self-realization (1)
- Self-respect (1)
- Semblance and Truth (1)
- Semi formação (1)
- Semi-culture (1)
- Semiculture (1)
- Semiformation theory (1)
- Semitraining (1)
- Ser (1)
- Shakespeare (1)
- Sistema de Eticidad (1)
- Slaves (1)
- Social Conflicts (1)
- Social Criticism (1)
- Social Educational Support (1)
- Social Objectivity (1)
- Social Psychology (1)
- Social Recognition (1)
- Social Security (1)
- Social and political relations (1)
- Social capital (1)
- Social groupings (1)
- Social order (1)
- Social pathologies (1)
- Social pedagogy (1)
- Social philosophy (1)
- Social psychology (1)
- Social reality (1)
- Social struggles (1)
- Social technologies (1)
- Social theory (1)
- Socialization (1)
- Socialização (1)
- Sociedade Administrada (1)
- Sociedades modernas (1)
- Society Administered (1)
- Sociologia (1)
- Sociologia alemã (1)
- Sociological deficit (1)
- Sociology of Religion (1)
- Solidarit (1)
- Solidarity (1)
- Solipsism (1)
- Souveränität (1)
- Stoa (1)
- Stravinsky (1)
- Struggle for Recognition (1)
- Student Movement (1)
- Stuggle for recognition (1)
- Subjetividad (1)
- Subjetividades contemporâneas (1)
- Symbolic and Imaginary Dimension of the Political (1)
- Synthesis (1)
- Säkularisierung (1)
- Säkularismus (1)
- Síntese (1)
- TA theory (1)
- Teatro (1)
- Teatro brasileiro (1)
- Technical reproducibility (1)
- Technocratic democracy (1)
- Technologie (1)
- Technology (1)
- Tecnologia (1)
- Tecnologias sociais (1)
- Temporalidade (1)
- Temporality (1)
- Teoria (1)
- Teoria Crítica da Sociedade (1)
- Teoria Crítica e Política (1)
- Teoria Estética (1)
- Teoria crítica da sociedade (1)
- Teoria crítica dos sistemas (1)
- Teoria crítica e educação (1)
- Teoria crítica e infância (1)
- Teoria da Justiça (1)
- Teoria da Semiformação (1)
- Teoria da ação comunicativa (1)
- Teoria da justiça (1)
- Teoria da semiformação (1)
- Teoria do Cinema (1)
- Teoria estética (1)
- Teoria normativa (1)
- Teoria política (1)
- Teoría (1)
- Teoría Estética (1)
- Teoría del reconocimiento (1)
- The Critique of Power (1)
- Theater (1)
- Theater Brazilian (1)
- Thematic work (1)
- Theodor Adorno. (1)
- Theodor W. Adorno, Jürgen Habermas, religion, post-secularism, critical theory (1)
- Theodore W. Adorno (1)
- Theoretical ground (1)
- Theory (1)
- Theory of Justice (1)
- Theory of communicative action (1)
- Theory of justice (1)
- Theory of semiformation. (1)
- Theory/Prortaxis (1)
- Thought (1)
- Tolerance (1)
- Toleranz (1)
- Toleration (1)
- Totalidade (1)
- Totalitarianism (1)
- Totality (1)
- Trabalhadores (1)
- Trabalho - Aspectos Sociais (1)
- Trabalho Offshore (1)
- Trabalho temático (1)
- Tradition (1)
- Tradição (1)
- Tragic (1)
- Training (1)
- Transnational Democracy (1)
- Transnational democracy (1)
- Trauerspiel (End Of) (1)
- Trote universitário (1)
- Trump (1)
- Truth (1)
- Trágico (1)
- Twitter (1)
- United States politics (1)
- Universalism (1)
- University hazing (1)
- União Europeia (1)
- Utopia (1)
- Utopia negativa (1)
- Utopy (1)
- Valery (1)
- Valéry (1)
- Verdade (1)
- Vice (1)
- Video games and education (1)
- Videogame e educação (1)
- Viena moderna (1)
- Vienna fin de siècle (1)
- Vogl, Joseph (1)
- Vontade (1)
- Vício (1)
- Walser (1)
- Warburg (1)
- Workers (1)
- Work– Social Aspects (1)
- World of Life (1)
- Zona cinzenta (1)
- a priori transcendental (1)
- adaptation (1)
- adoption (1)
- aesthetic (1)
- aesthetic experience (1)
- aesthetic theory (1)
- aesthetic theory, (1)
- aesthetics (1)
- aesthetics of Modernism (1)
- affective politics (1)
- agitation (1)
- agitator (1)
- ajitatör (1)
- aleatoric (1)
- alienación (1)
- alienation (1)
- ambiguidade (1)
- ambiguity (1)
- amor (1)
- anti-prejudicial pedagogy (1)
- appropriation (1)
- argumentation (1)
- argumentação (1)
- arte engajada (1)
- artistic knowledge (1)
- authoritarian character (1)
- authoritarian statism (1)
- autorealização (1)
- autores araboislámicos (1)
- autorité (1)
- autors araboislàmics (1)
- being (1)
- bens culturais (1)
- biografía (1)
- biographie (1)
- body (1)
- book review (1)
- caesura (1)
- calling (1)
- cantata (1)
- capitalism (1)
- capitalismo neoliberal (1)
- caractère (1)
- categories of reason (1)
- categorías de la razón (1)
- childhood and experience (1)
- cinema (1)
- citation (1)
- ciudadanía (1)
- ciência (1)
- classic marxism (1)
- collective (1)
- collective decisions (1)
- collective ethics (1)
- colonization of lifeworld (1)
- comentarios alejandrinos (1)
- comentaris alexandrins (1)
- commodity (1)
- communicative action (1)
- communitarianism (1)
- communitarists (1)
- compaixão (1)
- compassion (1)
- composició (1)
- composition (1)
- comunitaristes (1)
- comunitat, (1)
- conception of the individual (1)
- conflictualities (1)
- conformism (1)
- conocimiento artístico (1)
- consciousness (1)
- consequence (1)
- consequences (1)
- conservative revolution (1)
- constelação (1)
- constitutional patriotism (1)
- constitutional state (1)
- constructivism (1)
- conséquence (1)
- conséquences (1)
- contemporary novel (1)
- content analysis (1)
- controle social (1)
- controversy (1)
- correspondencia inédita (1)
- correspondència inèdita (1)
- cosificación (1)
- counterpoint (1)
- creative industries (1)
- crisis (1)
- critical reflection (1)
- critical theory; (1)
- criticism of positivism (1)
- crítica (1)
- crítica ao positivismo (1)
- crítica e interpretações (1)
- crítica filosófica (1)
- crítica social (1)
- cuerpo (1)
- cultura política (1)
- cultural goods (1)
- cultural industry (1)
- data (1)
- decisiones reproductivas (1)
- decisões coletivas (1)
- decisões reprodutivas (1)
- dehumanization (1)
- deliberative democracy (1)
- democracia deliberativa (1)
- democracia tecnocrática (1)
- democracia transnacional (1)
- democratic ethics (1)
- democratization of education (1)
- democratização do ensino (1)
- despolitização da esfera pública (1)
- desublimation (1)
- determinism (1)
- determinizmus (1)
- dialectic (1)
- dialectical method (1)
- dialectique (1)
- dialects (1)
- dialektika (1)
- dialèctica (1)
- dialética do esclarecimento (1)
- dialética negativa (1)
- dignidad (1)
- dignité (1)
- disciplina (1)
- discipline (1)
- dispersione del soggetto (1)
- diversidad (1)
- diversidad funcional (1)
- dominación (1)
- dominação (1)
- dominiación (1)
- dominio (1)
- dreams (1)
- dret (1)
- déficit democrático da Europa (1)
- démocratie (1)
- econometrics (1)
- educación (1)
- educational pathologies (1)
- educational research (1)
- educational sociology (1)
- embarrassment (1)
- enfance et expérience (1)
- engaged art (1)
- equidad (1)
- equipe de assistência ao paciente (1)
- espíritu (1)
- estigmatización (1)
- estimació social (1)
- estudos empíricos (1)
- estètica de la modernitat (1)
- estética (1)
- estética de la modernidad (1)
- estética y Política (1)
- ethics of resistance (1)
- eticidad democrática (1)
- etika (1)
- european constitution (1)
- evolução da Teoria do Reconhecimento (1)
- exclusion (1)
- exclusão (1)
- existential recognition (1)
- experiencia (1)
- experiencia musical (1)
- experiencia estética; (1)
- experiência estética (1)
- experiência formativa (1)
- expression (1)
- expressió (1)
- ezoterizmus (1)
- fMRI (1)
- factual reality (1)
- false prophets (1)
- fascismo (1)
- feminism (1)
- feminismo (1)
- fenomenologia (1)
- fetichismo (1)
- fetishism (1)
- filosofia (1)
- filosofía (1)
- formative experience (1)
- formação (1)
- formação de professores (1)
- fugue (1)
- functional diversity (1)
- fundamentação da moral (1)
- fúga (1)
- game (1)
- genetic tests (1)
- german idealism (1)
- german spirituality (1)
- global public opinion (1)
- harmony (1)
- harmónia (1)
- heterarchy (1)
- historicidade (1)
- historicity (1)
- human dignity (1)
- humanities (1)
- idealismo alemão (1)
- ideology critique (1)
- iletişimsel eylem (1)
- inclusión (1)
- indignation (1)
- indignação (1)
- individual (1)
- individualization (1)
- individuum (1)
- indivíduo (1)
- industria cultural (1)
- infância e experiência (1)
- integration (1)
- integração/desintegração social (1)
- intelligentsia (1)
- intelligentsia; organização (1)
- interdisciplinaridade (1)
- interdisciplinarity (1)
- interdisciplinary critical theory (1)
- interest (1)
- interpretation (1)
- invisibility (1)
- invisibilización (1)
- irracionalisme (1)
- irrationalism (1)
- iscursive ethics (1)
- jeu (1)
- justice (1)
- justification (1)
- justificação pública (1)
- kantáta (1)
- knowledge (1)
- komunitarianizm (1)
- konstruktivismus (1)
- kontrapunkt (1)
- labour (1)
- lack of trascendence (1)
- legitimacy (1)
- legitimidad (1)
- legitimidade (1)
- lenguaje (1)
- liberalisme (1)
- liberalismus (1)
- liberalizm (1)
- liberals (1)
- liberdade (1)
- liberdade sexual (1)
- life (1)
- lifeworld (1)
- linguistic paradigm (1)
- literatura (1)
- loss of subject (1)
- love (1)
- luta por reconhecimento (1)
- lutas sociais (1)
- magic (1)
- mancanza di trascendenza (1)
- marxism-leninism (1)
- marxisme (1)
- marxismo clássico (1)
- mass media (1)
- materiality (1)
- materialità (1)
- media (1)
- mediation (1)
- memory (1)
- menneskeverd (1)
- mercadoria (1)
- minority groups (1)
- mniejszości (1)
- modernism (1)
- modernismo (1)
- moral (1)
- moral respect (1)
- moralidad (1)
- moralidade (1)
- mundo da vida (1)
- musealisation (1)
- musealização (1)
- music (1)
- music neoclassicism (1)
- music poetics (1)
- musical experience (1)
- musical form (1)
- musical performance (1)
- myth (1)
- mágia (1)
- método dialético (1)
- música (1)
- narrative structure (1)
- natural beauty (1)
- naturaleza (1)
- naturalism (1)
- naturalismo (1)
- natureza (1)
- negative dialectic (1)
- negatività (1)
- nemecká spiritualita (1)
- neoliberal capitalism (1)
- neoplatonisme (1)
- neoplatonismo (1)
- neototalitarianism (1)
- new social movements (1)
- noise (1)
- non-formal music (1)
- normativity (1)
- normativity in TA (1)
- nouveaux mouvements sociaux (1)
- nova música (1)
- novos movimentos sociais (1)
- nueva música (1)
- numbers (1)
- object (1)
- objeto (1)
- obligation (1)
- offshore work (1)
- oil (1)
- opera d’arte (1)
- opinión pública global (1)
- oratórium (1)
- orgueil (1)
- originalidade (1)
- originality (1)
- ospravedlnění (1)
- otoritaryen popülizm (1)
- paradigma lingüístico (1)
- pathology (1)
- pathos (1)
- patient care team (1)
- patologies socials (1)
- patologías sociales (1)
- patriotismo constitucional (1)
- pedagogia do antipreconceito (1)
- personality (1)
- pesimismo (1)
- pesquisa em educação (1)
- pessimismo (1)
- petróleo (1)
- phenomenology (1)
- philosophical criticism (1)
- poder (1)
- poetry (1)
- pojęcie jednostki (1)
- pokantovská estetika (1)
- policies (1)
- polifonia (1)
- poliphony (1)
- political economy (1)
- political organization (1)
- politics (1)
- polyfónia (1)
- polyphony oratory (1)
- polémica (1)
- popperian’s method (1)
- positivism (1)
- possibilità (1)
- post-Kantian aesthetics (1)
- post-democracy (1)
- post-metaphysical (1)
- post-traditional community (1)
- power (1)
- pragmática lingüística (1)
- prejudice (1)
- pride (1)
- professional-patient relations (1)
- programme sémantique (1)
- progress (1)
- project (1)
- provas genéticas (1)
- pruebas genéticas (1)
- práxis (1)
- préjugé (1)
- psicanálise (1)
- psicologia social e pragmatismo (1)
- psychanalyse (1)
- psychoanalysis (1)
- psychology (1)
- public justification (1)
- racionalidades (1)
- radical democracy (1)
- rationalities (1)
- razão comunicativa (1)
- razão técnica (1)
- raó (1)
- re-education (1)
- realidad fáctica (1)
- realism (1)
- realismo (1)
- reality (1)
- reconciliation (1)
- reconeixement (1)
- reconeixement existencial (1)
- reconocimiento existencial (1)
- reconstruction (1)
- reificació (1)
- reification theory (1)
- reified consciousness (1)
- relació com a principi dinàmic (1)
- relación como principio dinámico (1)
- relation as dynamic principle (1)
- relações profissional-paciente (1)
- religião (1)
- religió (1)
- repetition (1)
- reproductive decisions (1)
- respeito moral (1)
- responsibility (1)
- revision (1)
- revisión (1)
- revolució conservadora (1)
- revolução russa (1)
- right (1)
- ripetizione (1)
- romance contemporáneo (1)
- sacrifício (1)
- sahte peygamberler (1)
- science (1)
- scientific discipline (1)
- scientific ideal (1)
- scientific thinking (1)
- secularism (1)
- secularització (1)
- secularization (1)
- sekularismus (1)
- self (1)
- self-realization (1)
- selfrealization (1)
- semantic programme (1)
- semi-education (1)
- semiformation (1)
- sexual freedom (1)
- sistema (1)
- social control (1)
- social criticism (1)
- social esteem (1)
- social freedom (1)
- social integration/desintegration (1)
- social movements (1)
- social mythology (1)
- social norm violation (1)
- social pathologies (1)
- social psychology and pragmatism (1)
- social state (1)
- social struggles (1)
- social theory (1)
- socialización (1)
- socialization (1)
- sociedad (1)
- sociedade (1)
- sociedade tecnológica (1)
- sociologia da educação (1)
- sonhos (1)
- spirito (1)
- spirituality (1)
- spiritualità (1)
- spravedlnost (1)
- state theory (1)
- stigmatization (1)
- street-living (1)
- structure narrative (1)
- student (1)
- subjection (1)
- subjetividad (1)
- subjetividade (1)
- sujeción (1)
- sujeito (1)
- sujeto (1)
- surrealismo (1)
- system (1)
- tactic (1)
- teacher (1)
- teachers’ shaping (1)
- technical reason (1)
- techno music (1)
- technological society (1)
- technology (1)
- teoria da reificação (1)
- teoria discursiva do direito de Habermas (1)
- teoria estética (1)
- teoria social (1)
- teoría discursiva del derecho de Habermas (1)
- the Enlightenment (1)
- the First generation of Critical Theory. (1)
- the nonidentical (1)
- the political (1)
- the rule of law and the public sphere (1)
- the struggle for recognition (1)
- théorie sociale (1)
- tolerance (1)
- total (1)
- totalidad (1)
- totalitarianism (1)
- totality (1)
- trabajo (1)
- trabalho off shore (1)
- transcendental a priori (1)
- transnasjonal anerkjennelsespolitikk (1)
- transnational politics of recognition (1)
- treinamento desportivo (1)
- truth (1)
- twelve-tone method of composition (1)
- táctica (1)
- técnica (1)
- unpublished correspondence (1)
- utopia (1)
- utopía (1)
- verdade (1)
- vicarious emotions (1)
- vida (1)
- videoart (1)
- vznešené (1)
- will (1)
- wrongful birth (1)
- wspólnota (1)
- wspólnota postradycyjna (1)
- yaratıcı endüstriler (1)
- yaşam dünyası (1)
- yaşam dünyasının sömürgeleştirilmesi (1)
- École Sans Parti (1)
- Ética Discursiva (1)
- Ética discursiva (1)
- émancipation (1)
- ética coletiva (1)
- ética de la resistencia (1)
- şeyleşme (1)
- Аушвіц (1)
- Горкгаймер (1)
- Минуле (1)
- Просвітництво (1)
- Рast (1)
- Університет (1)
- Франкфуртская школа (1)
- Франкфуртська школа (1)
- Хоркхаймер (1)
- аctuality (1)
- авторитарний характер (1)
- агітація (1)
- адаптація (1)
- адоптація (1)
- актуальность (1)
- актуальність (1)
- анти-образование (1)
- анти-освіта (1)
- антиосвіта (1)
- буття (1)
- бытие (1)
- вчитель (1)
- гуманитарная наука (1)
- действительность (1)
- десублімація (1)
- досвід (1)
- дійсність (1)
- знання (1)
- индивидуальность (1)
- интерпретация (1)
- история (1)
- колектив (1)
- конформізм (1)
- критична рефлексія (1)
- культур-індустрія (1)
- массовая культура (1)
- научная дисциплина (1)
- научное мышление (1)
- научный идеал (1)
- неототалітаризм (1)
- обов’язок (1)
- овеществленное сознание (1)
- пам’ять (1)
- патологія (1)
- повноліття (1)
- повторна освіта (1)
- покликання (1)
- полу-образование (1)
- привласнення (1)
- проект (1)
- просвіта (1)
- психологія (1)
- самість (1)
- свідомість (1)
- сенс (1)
- смысл (1)
- соціальна міфологія (1)
- студент (1)
- субьект (1)
- суб’єкт (1)
- тлумачення (1)
- тотальность (1)
- тотальність (1)
- тоталітаризм (1)
- университет (1)
- фашизм (1)
- философия (1)
- філософія (1)
- філософія, , , , , , , , (1)
- ідея освіти (1)
- індивідуальність (1)
- індивідуація (1)
- індивідуум (1)
- інтеграція (1)
- інтерес (1)
- 教育病理學 (1)
- 社會自由 (1)
- 自我實現 (1)
- 認肯 (1)
Institute
- Philosophie (415) (remove)
En mi artículo analizaré la lectura que hace Axel Honneth de uno de los textos más importantes del período de Jena de Hegel: el Sistema de la Eticidad. En términos generales, quisiera determinar qué importancia y qué limitaciones presenta este texto, en relación con otros trabajos del mismo período, para la formulación de la teoría del reconocimiento de Honneth. Para lograr este propósito considero necesario centrarme, particularmente, en la exégesis que hace de la cuestión del delito y del carácter ambivalente que presenta en el libro mencionado. Por un lado, constituye un acto destructivo que desgarra los procesos consolidados de reconocimiento; es decir, lesiona a la persona como sujeto de derechos y a la “persona como un todo” originando así una conflicto y una lucha entre ellas. Por otro lado, el delito conserva un “papel constructivo" en la medida en que exhorta a tomar conciencia de la dependencia respecto a la comunidad y de la necesidad de ser reconocido en su seno. Otro factor que resulta teóricamente productivo del modelo hegeliano es que provee las coordenadas, si bien de forma elusiva e implícita, para comprender la génesis y los motivos del delito haciendo alusión a una falta de reconocimiento inicial que se perpetúa en el derecho abstracto. En definitiva, lo que busco demostrar es que la interpretación que realiza Honneth respecto a la cuestión del delito en el Sistema de la Eticidad permite comprender elementos centrales de su propuesta de “sociologización del modelo de pensamiento hegeliano”.
La temática de nuestro artículo remite al problema de la dominación en el último libro de Axel Honneth El derecho de la libertad. Para abordar satisfactoriamente este problema consideramos necesario, previamente, reseñar cuáles son las principales afirmaciones del libro y cuál es su enfoque teórico general (1). En el libro de Honneth el tema de la dominación se asocia fuertemente a dos nociones: la de “patologías sociales y de la razón” y la de “anomia”, motivo por el cual centraremos fuertemente la atención en estas cuestiones y llevaremos adelante -y esto vale para todo el artículo- lo que metodológicamente se denomina una reconstrucción conceptual-sistemática (2). Nuestra tesis de lectura es que en el Derecho de la Libertad se echa en falta una concepción “robusta” de dominación que el autor promete en otros libros suyos –tal y como lo advertimos en nuestra investigación doctoral, aún en curso–, pero que finalmente no elabora. Entendemos que esto es una laguna conceptual significativa, sobre todo si se tiene en cuenta que se trata de una reflexión sobre la libertad que pretende inscribirse en el legado de la Teoría Crítica de Frankfurt (3).
En el presente trabajo abordo la interpretación que Axel Honneth realiza, en su libro Crítica del poder, de la propuesta de Michel Foucault. Honneth señala, a modo de crítica, la existencia de una contradicción entre lo que denomina la teoría del poder de Foucault y sus estudios históricos –en particular, los reunidos en Vigilar y Castigar–. Uno de mis objetivos es explicar esta contradicción y, a partir de ella, proponer una lectura alternativa. En contraposición a Honneth, para quien las instituciones disciplinarias que analiza Foucault terminarían desplazando la acción y la lucha social, intento mostrar –y este es el aporte que busco realizar en el trabajo a partir de una reconstrucción conceptual– que las disciplinas y por añadidura las instituciones disciplinarias deben considerarse tácticas que nunca alcanzan del todo su objetivo. Son tácticas que no logran bloquear, de manera definitiva, las expresiones de resistencia y conflictividad. Esta lectura alternativa que aquí propongo permitiría, en principio, ensayar al menos dos puntos de contacto entre Foucault y la teoría crítica que aún no han sido elucidados.
The following article attempts to clarify the ambivalent relationship that Max Horkheimer and Herbert Marcuse developed with the vitalist and phenomenological tendencies that permeated philosophy and the social sciences during the Weimar Republic. More precisely, it traces how both thinkers, in spite of acknowledging the “truth moment” contained in the criticism that the philosophical exponents of both movements (Husserl, Bergson, Dilthey) developed of 19th century positivism, also recognized in its shallow popularization the advancement of a dangerous philosophical irrationalism, suspicious of science and Enlightenment values, that would soon become an accomplice to the rise of fascism.
The essay by Adorno and Horkheimer about The Culture Industry (in the volume Dialectic of Enlightment) represents for Alberto Abruzzese the starting point of a reasoning on the intellectuals' role, the crisis of humanistic and academic knowledge and the new “screen and network” society. The author uses The Culture Industry as a text on the western civilization's sunset and at the same time on the metamorphosis of mass cultural production. Abruzzese refers to those scholars who deepened these issues with passion and acumen. From Benjamin to Canetti, from Debord to Foucault, from Lukacs to McLuhan: Abruzzese analyses a whole research path in media culture with the frankness of a personal self-examination.
Роботу «Філософія і вчитель» Теодор Адорно вперше прочитав як доповідь у Будинку студентів міста Франкфурта-на-Майні в листопаді 1961 року. У цій доповіді Адорно продовжив тему критики тих чинників тодішньої освіти Західної Німеччини, які унеможливлюють особисту боротьбу інтелектуала з культурними залишками тоталітарного суспільства. Адорно зауважив такий важливий елемент освітнього процесу, яким є іспит із філософії. Цей іспит мають складати майбутні вчителі, кандидати на посаду викладача ґімназії. Також Адорно звернув свою увагу на тенденцію формалістичного дотримання Правил складання іспитів деякими майбутніми вчителями, які не здатні зрозуміти гуманістичну, емансипаційно-духовну суть філософії, а отже й не розуміють мету проведення названого іспиту. Ушанувавши давню традицію академічної свободи німецького Університету, Адорно зауважив постать німецького філософа, охарактеризувавши його тією людиною, інтелектуальна діяльність якої вплинула на гуманізацію освіти в німецькому Університеті, що безпосередньо далося взнаки відповідним социокультурним перетворенням. Однак, на думку Адорно, в повоєнних університетах ФРН переважає тенденція дотримання засад саме наукового пізнання. Ця тенденція поєднана зі ставленням деяких майбутніх учителів до знання як до привласненого у споживацький спосіб, що зумовлено браком особистої любові до власного фаху й до своїх студентів. Адорно був переконаний у тому, що такі вчителі байдужі до свого фаху й не мають до нього покликання. Ознакою відсутності покликання в цих людях Адорно назвав інтелектуальну недбалість, провінційність мовлення і провінційну нездатність зрозуміти свободу людини як духовну цінність. Подібні вчителі неспроможні пропонувати нове знання своїм студентам як за допомогою добірного усного мовлення, так і за допомогою досконалого письмового викладу. Цілком іншою Адорно запропонував убачати людину, яка здатна засвоювати знання, що потрібні для розуміння свого професійного обов’язку. Використовуючи саморозуміння та саморефлексію, вона зможе самостійно збагнути сенс своєї педагогічної роботи. Ця людина сумлінно і терпляче виконуватиме свою роботу задля практичного впровадження в суспільство гуманістичних ідеалів попереднього філософського знання.
Ця розмова соціяльного філософа Теодора Адорно, представника критичної теорії суспільства, з Гельмутом Бекером, політичним публіцистом і теоретиком освіти, відбулася 1966 року й була опублікована у збірці філософського-освітніх робіт Теодора Адорно, що мала назву «Виховання до повноліття». У цій розмові Адорно та Бекер критично розглянули множину аспектів тодішньої західнонімецької освіти, яка, на їхнє переконання, не виконувала власне основне завдання – своєю роботою вона не сприяла представникам західнонімецького юнацтва стати соціяльно активними людьми. За Адорно та Бекером, тодішня освіта не виховувала їх як членів демократичного суспільства, як людей, котрі мусять самостійно застосовувати власний розум у суспільстві, демократичні зміни в якому повинні мати сталий характер. Розмірковуючи про мету правильного виховання, ці німецькі інтелектуали визначили суть демократії втіленням такого політичного врядування, котре вимагає активного застосування свого розуму будь-яким членом суспільства. Таким чином, свідомість окремої людини, активізована виховним впливом на себе освіти, що розуміє правильну мету своєї роботи, здатна протистояти впливу на себе соціяльної ідеології конформістського суспільства, реальність якого має виразні ознаки культурної стаґнації. Таку людину Адорно та Бекер погодилися називали повнолітньою людиною. Однак, на їхню думку, освіта, що тримається традиційних засад виховання зумовлює формування такої раціональної адаптації людини до соціяльного світу, що лише збільшує міру її конформізму. Також вони назвали наслідком впливу цієї соціяльної ідеології на свідомість людини її нездатність триматися досвіду, отриманого нею в суспільстві, що її уречевлює. Тому ці німецькі інтелектуали звернули свою увагу на явище первинного, дошкільного виховання дитини, зауважили також й особливости періоду статевого дозрівання, запропонувавши розуміти їх можливими чинниками успішного подолання засобів традиційного виховання. Адорно та Бекер вважали, що нова освіта, здійснюючи оновлене виховання, мусить дієво застосовувати у своєму процесі спонтанність особистого мислення людини. Водночас ця єдність освіти та виховання, дієво уможливлюючи процес індивідуації окремої людини, руйнуватиме ідеологічну тенденцію збереження у вихованні принципу антиіндивідуалізму. Останнє відбуватиметься завдяки активній участи нового індивідуума, людини, яка здатна чинити свідомий опір будь-яким ідеологічним впливам на колективну свідомість суспільства.
Український переклад роботи німецького філософа-неомарксиста Теодора Адорно «Виховання після Аушвіца» присвячений 75-тій річниці визволення в’язнів нацистського концентраційного табору Аушвіц. У цій роботі, яку Теодор Адорно зачитав як доповідь на Гесенському радіо 18-го квітня 1966 року, була продовжена попередня тема особливого значення – плекання в посттоталітарному суспільстві нової, антиідеологічної освіти як засобу гуманістичного виховного впливу на нього. Теодор Адорно запропонував своїм слухачам убачати як гуманістичну потребу для посттоталітарного суспільства поширення в його культурному просторі через освіту особистого розуміння кожною людиною власної провини за трагедію Аушвіца. На переконання філософа, у такий спосіб уможливлюється відновлення цивілізованости співбуття людини та суспільства, а також це унеможливить повторення жахіть концентраційного табору Аушвіц. Иншим чинником, що має не допустити повернення злочинів Аушвіца, Теодор Адорно назвав наявність знання про ґенезу авторитарного характеру, який є соціально-психологічною причиною страждань безневинних людей. Розглянувши соціокультурні та антропологічні чинники виникнення авторитарного характеру, Адорно визначив безсумнівну психологічну залежність носіїв маніпулятивного характеру від авторитарної влади. Витоки останньої німецький філософ знаходить в наявному стані европейської культури як такої, що втратила духовну енерґію, потрібну для власних перетворень. Відповідно до своїх основних філософсько-освітніх переконань, Адорно постулював нову освіту як антиідеологічне просвітництво, як знання, яке виховує насамперед політично обізнаного молодого громадянина, як дієвий засіб, що перешкоджає поверненню авторитарної влади, а отже й повторенню Аушвіца.
Статтю «Нотатка про гуманітарну науку та освіту» німецький соціяльний філософ Теодор Адорно, представник критичної теорії суспільства, опублікував 1962 року. У цій філософсько-освітній роботі Теодор Адорно продовжив попередню тему свого критичного розгляду цілісної єдности елементів культури індустріально-масового соціуму, які сприяють утвердженню в суспільству його ідеології як цілком панівної. На переконання Теодора Адорно, сукупний вплив тих елементів, зокрема, культуріндустрії, системної філософії, науково орієнтованого пізнання тощо на колективну свідомість західних європейців виконує функцію дієвого чинника владного контролю над їхнім спільним життям. У своїх філософсько-освітніх творах Теодор Адорно здійснив також критичний напад на шкільну та університетську освіту повоєнної Західної Німеччини. Ця освіта, на думку філософа, залишається традиційно незмінною, що унеможливлює будь-які серйозні антиідеологічні перетворення в її системі. Такі зміни завдяки оновленому освітньому процесу сприяли б вихованню молодого громадянина, свідомого й активного учасника демократичних перетворень у посттоталітарному суспільстві. Однак, за Теодором Адорно, освітній процес у нереформованому університеті залишається керованим передовсім носіями сцієнтичної свідомості, що жодним чином не сприяє антиідеологічному вихованню студентів. У цій роботі Теодор Адорно зауважив особливе значення для освіти гуманітарних наук, які німецькою мовою перекладають як «науки про дух», традиційно присутніх у німецькій університетській освіті. На його переконання, гуманітарні науки, як науки про дух, через превалювання в освітньому процесі «диктату наукового ідеалу» втратили присутність у собі чинника індивідуального духу людини. Ознаками наявності того явища в університетській освіті Теодор Адорно назвав: абсолютний пріоритет серед гуманітарних студій досліджень наукового характеру, відсутність особистої педагогічної роботи викладача зі студентом-гуманітарієм, тенденція боротьби носія уречевленої наукової свідомости проти будь-якого відмінного знання, єдність соціяльного та теоретичного конформізму носія тої сцієнтичної свідомості. Як і в инших своїх філософських роботах Теодор Адорно запропонував убачати особисту діяльність людини, зумовлену силою її індивідуального духу, тим природним чинником, який здатний вести безупинну особисту боротьбу з тими неґативними явищами в освіти, що заводять на ідеологічні манівці освітній процес в університеті та в освіті загалом.
O curioso realista
(2009)
Neste ensaio, Theodor Adorno combina memórias pessoais à análise da obra de Siegfried Kracauer, acentuando suas particularidades, como o traço anti-sistemático, a aversão ao idealismo, à especialização e aos métodos convencionais de análise, com forte lastro na própria experiência, o que possibilitou ao autor de O ornamento da massa descobrir novos objetos com uma rara liberdade, notavelmente antiideológica.
Progresso
(1992)
Теорія напівосвіти Адорно була вперше представлена як доповідь на З’їзді німецьких соціологів (1959). В ній розглядаються тенденції, що відбуваються у сучасній освіті і обумовлюють її кризу, яка загострюється у соціокультурних контекстах пізнього капіталізму. Теорія напівосвіти переосмислює і актуалізує концептуалізації освіти та культури у німецькій класичній філософії, марксизмі і фройдизмі, розкриваючи діалектику просвітництва через діагностику спотворень і деформацій освіти в опціях відчуженого духа, що криє у собі небезпеку ліквідації культури, яка перетворюється на масову, і руйнації людського буття через інструменталізацію свідомості та примусову адаптацію. Напівосвіта паразитує на ідеї освіти, яка є внутрішньо суперечливою через поєднання настанов на автономію та адаптацію. Подолання цієї суперечності можливе через негативну діалектику, яка комплементарно поєднує критику суспільства і критику освіти, відкриваючи для них нові горизонти
Що означає «опрацювання минулого» : (переклад з німецької, анотація і післямова Віталія Брижніка)
(2018)
Роботу «Що означає «опрацювання Минулого» Адорно вперше прочитав як доповідь 6 листопада 1959 року перед Координаційною радою з питань християнсько-єврейської співпраці. У цій доповіді Адорно розглянув суть соціальної ідеології, панівної в повоєнній Німеччині, яка зумовлювала стратегії суспільного примирення з політичними злочинами колишньої націонал-соціалістичної влади. На думку філософа, соціальна ідеологія суспільства споживання використовує чималу кількість відповідних засобів, аби стабілізувати свій панівний статус у суспільстві. Й передусім вона намагається ліквідувати колективну історичну пам’ять людей про жахи воєнного періоду, прагнучи витиснути їх із колективної свідомості, зокрема й завдяки спогадам людей про «кращі часи» життя під «опікою» попередньої, тоталітарної влади. Філософ назвав суроґатною ідентичність цих людей, соціально інтеґрованих лише завдяки авторитету владної особистості. Вони не ототожнюють себе з жертвами тоталітарного режиму через уплив на їхню свідомість культурних елементів цієї соціальної ідеології. Іншим наслідком даного впливу також стає відчуження цих людей від ідеї демократії як чинника належних соціокультурних перетворень. Дієвим засобом подолання цього впливу Адорно визначив нову, «демократичну педагогіку» і просвіту як «другу освіту», що практично здійснюють у суспільстві освічені люди, які володіють знанням про минулі злочини тоталітарного режиму. Тим самим вони зумовлюють у межах освітнього процесу дієве «опрацювання Минулого» через формування особистого розуміння окремої людини соціальних причин і жахливих наслідків панування тоталітарного режиму. Це ліквідує її «політичне неповноліття» й тим самим унеможливлює історичне повторення в Європі злочинів авторитарної влади.
Свою роботу «Актуальність філософії» молодий філософ-неомарксист Теодор Адорно прочитав улітку 1931 року як лекцію, вступаючи на посаду приват-доцента Франкфуртського університету імені Йогана Вольфґанґа Ґете. У цій лекції Т. Адорно критично проаналізував філософію позитивізму, неокантіанство, філософію життя та феноменологічне вчення Едмунда Гуссерля, ідейно впливових течій і шкіл німецької філософії, що мали статус панівного теоретичного знання в суспільстві. Також Т. Адорно здійснив неомарксистську критику онтологічних проєктів таких німецьких філософів, як Макс Шелер та Мартін Гайдеґґер, які зазнали ідейного впливу Гуссерлевого вчення. На переконання Т. Адорно, ці онтологічні проекти через первинну присутність у них ірраціоналістичних елементів існування людини формують таку манеру суб’єктивного мислення, що не спроможне дієво поєднати його суб’єкта із зовнішньою дійсністю. Іншим об’єктом критики Т. Адорно була філософія Віденського гуртка, яка, на його переконання, хоча й переймалася розглядом людини як суб’єкта емпіричного пізнання, однак не зауважила дійсну суть його існування як історичної істоти. Неомарксист Т. Адорно запропонував убачати спільний сцієнтизм феноменології, філософії емпіріокритицизму та Віденського гуртка такою теоретичною тенденцією, котра неспроможна надавати аподиктичні відповіді на основні, сутнісні питання людського буття як історично плинного. Тим самим ця теорія доводить свою ідейну недосконалість, а також й історичну неактуальність. Виходячи зі своєї критики цієї філософії, Т. Адорно запропонував власне, неомарксистське бачення філософії, котра мусить замінити попередню філософію як панівну в суспільстві. Ця нова, матеріалістична теорія, що перебуває в буттєвому діалектичному зв’язку із соціальною практикою, має сприяти самостійному тлумаченню суб’єктом буттєвих сенсів та історичних картин, що формує за допомогою понять його розуміння соціальної дійсності як історичної, і водночас вона мусить ідейно скасовувати претензії будь-якої філософії на статус офіційної теорії. У цій лекції Т. Адорно також представив ідейний задум свого вчення про людське буття, суть якого у зміненому вигляді він пізніше експлікував у «Негативній діалектиці» (1966), своєму головному філософському творі.
Este texto tem como propósito analisar a construção crítica teórica de Axel Honneth das instituições sociais como efetivação da liberdade social que oferece condições para a autorrealização e a justiça. O método do trabalho consiste em se realizar a leitura interna do desenvolvimento na obra do autor à luz de sua consonância com a teoria crítica. Como conclusão discute-se em que medida o progresso moral dessas instituições se relaciona com a efetivação de seu princípio interno, de forma imanente, ou de uma pressão externa normativa da igualdade a partir do direito e da democracia.
Il saggio si propone di approfondire due tendenze tipiche della musica contemporanea: la prima è il Minimalismo, movimento rappresentato da musicisti come La Monte Young, Philip Glass and Steve Reich, la seconda è la rave music (come la techno), caratteristica della popular culture nell’era postmoderna. Attraverso il pensiero di Adorno, e a partire dalla sua analisi dialettica del dualismo Schönberg-Stravinskij, il saggio propone una comprensione filosofica di concetti come “ripetizione” e “trascendenza”; l’assenza dello “sviluppo” in gran parte della produzione musicale degli ultimi decenni, nella popular music quanto nella musica colta, dimostra una dispersione del soggetto e dell’individuo, smarrito all’interno di un “eterno ritorno” della struttura ritmica che può essere ricompreso nei termini di un “eterno ritorno dell’identico” e non nei termini di un “eterno ritorno della possibilità”; in quest’ottica, a venire sacrificata è anche la dimensione della trascendenza, che non a caso viene ricercata spesso nell’esotismo dei culti orientali o nel consumo di sostanze stupefacenti. L’insistenza nel Minimalismo della ripetizione come unica ed estrema categoria di riferimento e norma estetica, produrrà infatti nel corso degli ultimi anni una dicotomia apparentemente contraddittoria, ma che invece esprime la medesima matrice logica: da un lato l’invasamento edonistico del beat elettronico della musica dance elettronica, dall’altro la proposta commerciale della produzione industriale della musica pop. Non è un caso che proprio il Minimalismo sia sfociato in entrambe queste due tendenze, mostrandosi come la cifra comune originaria, traducendosi nella musica rave o nella musica rock.
Trata de uma investigação teórica que problematiza os contornos de uma pedagogia crítica na atualidade. Adota a perspectiva do filósofo Axel Honneth como fio condutor da análise, especificamente os textos em que ele discute as características contemporâneas de uma teoria adjetivada de crítica. Após descrever seu posicionamento, extrai alguns sentidos para o empreendimento crítico no âmbito de uma pedagogia da educação física.
O ensaio investiga os pressupostos filosóficos e críticos de dois modos de conceber a representação literária dos sonhos, contrapondo as obras de André Breton ao livro de protocolos oníricos de Adorno, com o objetivo de refletir sobre o sentido do surrealismo e as relações entre arte, sociedade e psicanálise.
Este texto é uma resposta ao texto de Fernando de Moraes Barros, intitulado “Ontologia coercitiva da obra de arte: Adorno contra Heidegger”. Em linhas gerais, trata-se de um exame do funcionamento interno do texto “A origem da obra de arte”, de Heidegger. Assume-se a coexistência de dois eixos no texto de Heidegger, um crítico, compatível com o pensamento de Adorno, e outro ontológico, incompatível com a reflexão de Adorno sobre a arte.
Adorno pensou a filosofia moral em diversos momentos de sua carreira filosófica, notadamente em Minima Moralia (1951), Dialética Negativa (1966) e em seu curso publicado postumamente Probleme der Moralphilosophie (1996). Uma avaliação conjunta desses textos permite indicar a centralidade do que Adorno chamou de “dialética da moral” – entre impulso somático e racionalidade – na constituição da experiência do prático. Além disso, as reflexões sobre a moral são um momento privilegiado das análises metafilosóficas de Adorno, que identificam em boa parte da tradição filosófica ocidental sobre a moral a presença da dominação da natureza interna – processo que caberia à dialética materialista da moral criticar e ajudar a transformar.
O estudo aqui desenvolvido trata da formação da consciência social tensionada pela alienação e emancipação intersubjetiva. O problema da pesquisa é saber como o agir comunicativo de Habermas pode contribuir para a formação da consciência social/ética, contraposta aos processos de alienação. Para tanto, será feito uma releitura histórico-conceitual de alguns pontos da filosofia habermasiana. Objetiva-se, assim, discutir quais os principais elementos da Teoria do Agir Comunicativo contribuem para a formação de uma consciência social que concilie comunidade e pluralidade. Os sujeitos inevitavelmente fazem parte de certos contextos. Participar de um contexto/comunidade, exige uma consciência social atravessando as relações, o que implica co-responsabilidade e cooperação. Por fim, a formação de uma consciência sócio-ética só é possível através de uma comunicação aberta e argumentativa, cuja normatividade traz uma pretensão de validade pública.
A política de identidade e o conceito de reconhecimento têm se transformado em questões dominantes da teoria política contemporânea. Como conceito, o reconhecimento significa que um indivíduo ou grupo social reivindica o direito a ter sua identidade reconhecida, de forma direta ou através da mediação de um conjunto de instituições. As teorias que tem problematizado estas questões abordam tanto temas teóricos importantes como questões políticas centrais do nosso tempo, como a definição de direitos das minorias, reivindicações de autodeterminação nacional ou os desafios colocados por nossas sociedades cada dia mais multiculturais. Dessa forma, o objetivo central do presente artigo é apresentar e discutir os argumentos centrais de Charles Taylor, Axel Honneth e Nancy Fraser que têm se transformando em essenciais para esta discussão, enfatizando o debate em torno da relação entre reconhecimento e redistribuição, e mais especificamente entre o problema da injustiça baseada na questão da identidade e o problema da injustiça econômica. Por último, tentaremos entender algumas das implicações teóricas e políticas do discurso da diferença e das teorias do reconhecimento dentro de uma perspectiva conceptual mais ampla.
Este artigo apresenta contribuições de Jürgen Habermas e Paulo Freire para a constituição de sujeitos crítico-reflexivos e suas implicações nos processos de ensino/pesquisa/extensão no campo dos Estudos Organizacionais. Mostramos que intersubjetividade e dialogicidade são condições para o entendimento entre sujeitos e é justamente por meio delas que ocorre sua constituição em um processo que é dialógico, pedagógico e político. Freire e Habermas oferecem elementos para desconstruir a lógica instrumental dominante e fornecem bases para a reconstrução de possibilidades inéditas/viáveis de formas de organizar e gerir. A partir disso, este artigo destaca a importância dos Estudos Organizacionais ampliarem o foco das possibilidades de ensino/pesquisa/extensão e direciona-os para um engajamento comunicativo e dialógico, ultrapassando as fronteiras das universidades. Essa reconstrução indica aos pesquisadores que participem de diferentes arenas públicas, do debate e da construção de problemas, em processos de resistência, da visibilidade e dramatização de questões problemáticas. Nos caminhos de Freire e Habermas, os Estudos Organizacionais não podem apenas desenvolver uma crítica à distância: é preciso coparticipar, co-agir, co-operar e coconstruir com os públicos em que se engajam.
This essay presents contributions by Jürgen Habermas and Paulo Freire for the constitution of critical-reflexive subjects and the implications in the teaching-research-extension processes in the field of Organizational Studies. We show that intersubjectivity and dialogicity are conditions for the understanding between subjects and it is precisely through these conditions that the subjects are constituted, in a process that is dialogical, pedagogical and political. Freire and Habermas offer elements to deconstruct dominant instrumental logic and provide the basis for the reconstruction of unprecedented-viable possibilities of ways of organizing and managing. Therefore, this article highlights the importance of Organizational Studies to broaden the focus of teaching-research-extension possibilities and directs them to a communicative and dialogic engagement, beyond the borders of universities. This reconstruction indicates that researchers participate in different public arenas, debate and build public problems, processes of resistance, visibility, and dramatization of problematic issues. Observing the contributions of Freire and Habermas, Organizational Studies as a field cannot be limited to developing a critique, from a distant point of view: it is necessary to co-participate, co-act, co-operate and co-construct with its public.
Axel Honneth propone, inspirándose en el joven Hegel, una concepción de la justicia basada en la idea de reconocimiento. Dicha concepción parte del previo acercamiento a una serie de fenómenos negativos, los cuales define como fallas en el reconocimiento. Desde la óptica de Honneth los fenómenos negativos constituyen patologías sociales y formas de injusticia, debido a la falta de calidad moral de las relaciones intersubjetivas. Las consecuencias socio-psicológicas en las personas que los sufren son la construcción de una identidad dañada y dificultades en el logro de la autorrealización. El presente artículo pretende realizar, recogiendo el planteamiento de Honneth, un análisis ético-político de los fenómenos de estigmatización, invisibilización y cosificación sufridos por las personas con diversidad funcional, llegando a la conclusión de que tales fenómenos suponen la negación de la dignidad personal, en la que reside el fundamento de la justicia que nos debemos unos a otros.
El propósito de este ensayo es recorrer algunos de los secretos hilos que sitúan a Kant y a Adorno de un mismo lado en la pugna filosófica contemporánea. En el ensayo se trata de hacer patente cómo la “utopía de conocimiento” para Adorno supone, en el fondo, una reactualización de la idea de Kant de que las intuiciones sin conceptos son ciegas y los conceptos sin intuiciones son vacíos. Ello implica que tanto Kant como Adorno pretenden hallar un difícil equilibrio al mismo tiempo entre una objetividad que no olvide el papel activo del sujeto y una subjetividad que no agote en sí, al modo idealista postkantiano, la realidad del objeto.
Eleştirel Kuram, 20. yüzyılın başlarında, daha sonra Frankfurt Okulu olarak bilinecek olan “Frankfurt Toplumsal Araştırmalar Enstitüsü” adı altında, bir grup akademisyen tarafından oluşturulmuş bir düşünce akımıdır. Bu düşünsel yaklaşımda, farklı dönemlerde farklı görüşler benimsenmiş olmakla birlikte, özünde pozitivizm ve araçsal akıl başta olmak üzere, modern kapitalist toplumsal düzen eleştirilmektedir. Aydınlanmanın, modernizmin ve modern aklın, kapitalizmin hizmetine girdiğinden yakınılmakta, bireylerin yaşamlarının kontrol edildiği ve onların belirli kalıplar içerisinde davranmaya zorlandığı bir sistemin varlığına karşı çıkılmaktadır. Bu çalışmada, diğer kuramsal yaklaşımlardan ve ideolojilerden negatif ve eleştirel bir bakış açısına sahip olması nedeniyle farklılaşan Eleştirel Kuram’, Kamu Yönetimi disiplini ile ilişkilendirerek açıklanmaya çalışılacaktır. Kuramsal tartışmaların, analitik bir biçimde sistematize edilerek kurgulanmasıyla oluşturulacak metodoloji, çalışmanın inşa edilmesinde temel yöntem olarak kullanılacaktır.
A sociedade como um todo vivencia uma crise de ordem ética, mas de uma ética, sobretudo, coletiva. As “pequenas” barbáries instalam-se silenciosamente na sociedade, fomentadas por um sistema econômico que, na sua raiz, é excludente e implacável com aqueles que não se enquadram de alguma forma nele. As pequenas banalizações das injustiças criam elementos que alertam para a possibilidade de que Auschwitz se repita, medo presente e evidenciado por Adorno nas suas obras mais importantes. Os objetivos deste trabalho são responder aos seguintes questionamentos: 1) como traduzir para o dia-a-dia da educação a desconstrução da cultura de violência e preconceito que avança em todo o mundo? 2) Como trabalhar uma pedagogia da imaginação, que seja, antes de mais nada, a condição de imaginar o outro, de imaginar-se no lugar do outro? 3) Quais as bases epistemológicas norteadoras de tal objetivo? Para tanto, verificar-se-á que, por meio da pedagogia do antipreconceito, fundamentada sobretudo no pensamento de Adorno, de Horkheimer e de Marcuse, é possível promover a interdisciplinaridade que aproxime razão de afeto e que denuncie a negação do preconceito, esclarecendo, ainda, que para se fazer uma sociedade mais humanizada torna-se impositivo passar pela desconstrução, pela compreensão e pela reconstrução da educação. Entender e esclarecer como o homem médio viabiliza as posturas excludentes e preconceituosas, impostas tanto pela condição humana quanto pelo capitalismo contemporâneo, no cotidiano da educação constitui uma de suas metas. Enfim, o trabalho propõe-se afirmar a possibilidade de uma ética para a sociedade tecnológica e de semiformação, fundamentada na pedagogia do antipreconceito, cuja finalidade seja a formação de sujeitos conscientes das limitações da ciência e do uso da tecnologia para impedir a barbárie, cuja bandeira seja a do combate à intolerância e às violências e o instrumento principal seja a imaginação.
Este artigo pretende discutir a questão da ética a partir de uma reflexão sobre a possibilidade de sua existência, como corpo teórico, poder ser abalada à medida em que os homens não mais encontram espaço para reflexão. Tal redução de espaço se dá, em um primeiro momento, pela razão instrumental e é ratificado pela linguagem. O referencial teórico para este artigo são alguns textos de Adorno, nos quais entendemos que a questão da linguagem também está colocada como um problema de dominação.
Rezension: HONNETH, A.: Reificación. Un estudio en la teoría del reconocimiento. Traducción de Graciela Calderón. Buenos Aires, Katz, 2007
Quando se acompanha o discurso filosófico acerca da sensibilidade artística, salta aos olhos que nele impera uma dupla tendência no que se refere aos recursos expressivos. Por um lado, nota-se que os meios de expressão acabam resistindo uns em relação aos outros; por outro, percebe-se que tal resistência também se revela bastante fraca, descerrando novas fronteiras e ocasionando ulteriores transições. Tendo isso em vista, o propósito geral do presente artigo consiste em pôr à prova a hipótese de que é no âmbito da música que a moderna ponderação estética descobre o sentido e o alcance do vínculo entre as artes, forjado, em geral, nos termos da auto-compreensão das vanguardas artísticas. Trata-se, em suma, de refazer os passos por meio dos quais a música terminou por se converter, no século XIX, num dos mais importantes veículos de ideias para, a partir do ponto de inflexão representado pela filosofia nietzschiana da maturidade, trazer à plena luz a concepção de "emaranhamento" [Verfransung] das artes, a qual ganha relevo, em especial, na derradeira etapa do itinerário intelectual de Th. W. Adorno.
Mediante una serie de diferenciaciones analíticas reconstruyo y presento la estructura elementaldel proyecto de teoría crítica desarrollado por Axel Honneth, quien es consideradohoy el representante más destacado de la tercera generación de la Escuela de Fráncfort. Enel marco de dicha reconstrucción, especifico el lugar que ocupa el esfuerzo de Honnethpor reactualizar el concepto lukácsiano de reificación en clave de teoría del reconocimiento.Afirmo que dicho esfuerzo está guiado por la tarea que se ha propuesto Honnethde dotar a su proyecto intelectual de una veta de crítica de la racionalidad instrumental;una veta propia a la mencionada tradición pero para cuyo tratamiento Honneth hasta ahíno había desarrollado una conceptualización adecuada.
Técnica, corpo e coisificação: notas de trabalho sobre o tema da técnica em Theodor W. Adorno
(2008)
Trata-se aqui de umas notas de trabalho sobre o tema da técnica em Theodor W. Adorno. O ensaio Educação após Auschwitz e um conjunto de aforismos que compõem o livro Minima moralia são tomados como fontes principais, mas também como roteiro de investigação. As críticas de Adorno à técnica aparecem em vários registros e privilegiamos, nos marcos de nossa reflexão, as relacionados ao corpo e à produção da consciência, elementos que se combinam diversamente nas obras pesquisadas, mas que encontram seu desiderato na crítica ao mundo administrado e aos destinos da subjetividade. Nossos resultados mostram que nas reflexões de Adorno o profundo processo de embrutecimento do humano e a supressão de quaisquer traços de particularidade aparecem intimamente relacionados com o crescente processo de tecnificação, o que por sua vez engendra uma certa pedagogia dos gestos e do corpo. Sugere-se, neste sentido, que a técnica mais refinada não necessariamente leva a um aumento das possibilidades humanas, mas, talvez encaminhe, tendencialmente, a uma escravização do corpo por meio da incorporação dos processos reificadores da tecnificação.
En este artículo se examina la aceptabilidad de las acciones wrongful birth (WB) a partir de la teoría discursiva del derecho de Jürgen Habermas. Inicialmente, se describe el alcance que tienen hoy diversas pruebas genéticas para informar decisiones reproductivas. En un segundo momento, se delimitan reclamaciones judiciales presentadas en ordenamientos jurídicos que admiten la interrupción voluntaria del embarazo (IVE), debido a afectaciones en el embrión y el feto que no fueron conocidas por los padres por no seguirse la lex artis ad hoc en el diagnóstico preconceptivo, preimplantatorio y prenatal. En tercer lugar, se explican los puntos con base en los cuales Habermas, en debate con Thomas McCarthy, propone la evaluación de la legitimidad de normas y fallos judiciales en términos de discursos de fundamentación y aplicación. Finalmente, se plantean las consecuencias que surgen de estos argumentos para valorar la admisibilidad de este tipo de demandas.
O presente objeto de pesquisa busca proceder ao estudo e identificação dos traços essenciais envolvidos na abordagem teórica das relações sociais e políticas trazidas na obra O Direito da Liberdade do filósofo alemão Axel Honneth. Faz-se uma análise da influência hegeliana sobre o conceito de liberdade, assim como dos fatores relacionados com o suprimento das carências subjetivas, mediadas pelas diferentes “esferas” sociais. Honneth, assim, procura trazer à tona a compreensão de um novo modelo de liberdade advindo da Filosofia do Direito de Hegel, o qual se distingue substancialmente dos modelos tradicionais. O autor busca evidenciar a limitação das teorias da justiça de tradição liberal, invocando a necessidade de uma visão integrada das relações sociais experimentadas nas esferas referidas por Hegel, concebendo-se uma experiência concreta de liberdade social. Nesse sentido, evidencia-se o caráter interdisciplinar e emancipatório do método de reconstrução normativa como base teórica para a justificação pública nas sociedades modernas.
Este artigo visa apresentar algumas reflexões sobre sociedade e educação pensadas a partir da Teoria Crítica que, especialmente, no pensamento de T. W. Adorno, postula a interpretação e a transformação da sociedade e do conhecimento por ela produzido como premissa básica de uma educação emancipatória. A crítica ao positivismo, a constatação das antinomias entre cultura e administração são instrumentos para a análise do construtivismo, da discussão sobre democratização do ensino e das formulações que estabelecem ligações imediatas entre relações interpessoais e democracia.
O presente artigo explora os principais conceitos que compõe a teoria do reconhecimento de Axel Honneth, a fim de compreender os propósitos imbricados na idéia de luta por reconhecimento e suas contribuições à nova concepção de identidade surgida a partir da modernidade. No padrão pós-convencional, apresentado por Honneth, o indivíduo é reconhecido em sua individualidade. A identidade subjetiva é constituída de forma intersubjetiva e não mais determinada pelo grupo social. O reconhecimento recíproco é condição para a formação prática da identidade, permitindo ao sujeito participar efetivamente na esfera pública. Contudo, por possuir uma estrutura fundamentalmente intersubjetiva, a identidade individual e coletiva é afetada negativamente pelas diferentes situações de desrespeito presente nos processos de interação social. A negação do reconhecimento de modo injustificado, por meio da violação de expectativas normativas de comportamento, da origem a reações emocionais negativas. Por este motivo, as experiências de desrespeito integram a base motivacional da luta por reconhecimento, dando origem ao conflito social. O tema do conflito em Honneth está vinculado aos processos de formação da identidade prática do sujeito e aos progressos na vida social. O conflito social, traduzido na forma de luta por reconhecimento, caracteriza-se como uma expressão altamente positiva, por contribuir significativamente com a autorrealização individual e coletiva.
O presente artigo versa sobre a «musealização» da arte a partir de um ponto de vista estético. Evocando o ensaio Museum Valéry Proust de Theodor W. Adorno, procuraremos compreender o processo de «musealização» da arte como condição efetiva de possibilidade da sua experiência estética. As posições sobre a matéria avançadas por Valéry em Le problème des musées e por Proust em A l’ombre des jeunes filles en fleurs, tal como apresentadas por Adorno, constituem a pedra de toque deste artigo. Pretenderemos, assim, discutir a questão da experiência (subjetiva) do objeto artístico como potencialidade de configuração da sua «segunda vida» [Zweites Leben], oposta aos processos de neutralização cultural de tal objeto. Os recentes estudos de Dario Gamboni dedicados a Odilon Redon – e à sua conceção de art suggestif, que integra uma singular perspetivação de experiência estética – serão, também, tratados.
Este artículo rastrea las categorías del proyecto moral de Adorno a partir de la barbarie experimentada en los campos de concentración nazi durante la Segunda Guerra mundial. Para ello, el autor utiliza la estrategia de pensar la filosofía a partir del modelo de la Teoría Crítica de la Escuela de Frankfort. Este novedoso proyecto orienta al hombre o cualquier idea de filosofía y ética con sentido, atendiendo nuevas categorías de la realidad fáctica. Concretamente, Adorno construye un proyecto moral que tiene como fundamento, primero, un nuevo marco para la metafísica y antropología a partir de Auschwitz y, segundo, direccionado a evitar que nuevas expresiones de barbarie como esta se repitan. Adorno expone las categorías éticas en Meditaciones sobre la metafísica en su obra Dialéctica Negativa.
In this article Adorno's critique of identity thinking and modem systems of thought are exploited within the context of the current debate of modernity. It is argued that the usurpation of the so-called Other (which the author Calls "Anderverdringing") is at the core of modem thought, and that the illumination of the Other (which the author calls "Ander-bereddering") is at the core of postmodern thought. Habermas' theory of communicative action is used to bring Adorno's critique of identity thinking to the Jore as a form ofpostmodern critique, exactly in the sense that Adorno's philosophy is essentially Otherilluminating.
O Instituto de Pesquisas Sociais (Institut für Sozialforschung) foi fundado em 1923, como um anexo da Universidade de Frankfurt, hoje intitulada Johann Wolfgang Goethe-Universität Frankfurt am Main. A Escola de Frankfurt, desde 1930, foi dirigida por Max Horkheimer, e reunia pensadores como Theodor W. Adorno, Erich Fromm, Herbert Marcuse, e, contou também como membro do "círculo de fora" do Instituto, Walter Benjamin. Estes intelectuais formularam, como sabemos, o que conhecemos como "Teoria Crítica". Nos anos sessenta, temos a "segunda geração", marcado pela obra de Jürgen Habermas. Aquele que foi seu assistente entre 1984 e 1990, Axel Honneth, veio a ser o Diretor do Instituto frankfurtiano desde 2001. Com ele inaugura-se a "terceira geração" da Escola, cuja proposta consiste em relançar a "Teoria Crítica", sobretudo a partir do livro Kampf um Anerkennung. Zur moralischen Grammatik sozialer Konflikte, de 1992 (publicado no Brasil como Luta por reconhecimento - A Gramática Moral dos Conflitos Sociais. Trad. Luiz Repa. São Paulo: Ed. 34, 2003), tendo como ponto de partida a Fenomenologia do Espírito de Hegel. Honneth centra sua reflexão na "teoria do reconhecimento" e, através dela, são apresentados os limites da obra das gerações de frankfurtianos anteriores. A falta de reconhecimento passa a ser vista como base dos conflitos interpessoais, sociais e políticos na atualidade. Mais recentemente, Honneth publicou Das Recht der Freiheit (Berlin, Suhrkamp, 2011 - O direito à liberdade) e Die Idee des Sozialismus (Berlin, Suhrkamp, 2015 - A ideia do socialismo), sustentando que o socialismo está vivo como ideia, e tem como cerne a liberdade social. Foi em 2014, no Instituto de Pesquisas Sociais de Frankfurt, que aconteceu o encontro e a entrevista com o Diretor do Instituto, Axel Honneth. O foco da breve entrevista, aqui apresentada no original alemão e em tradução portuguesa.
In Krisenzeiten suchen Menschen nach einem Zeichen der Hoffnung. Hoffnung steht auch im Zentrum der Forschung von Claudia Blöser. Ein Gespräch mit der Philosophin über die Beziehung zwischen Hoffnung, Wissen und Angst und darüber, warum das Konzept der radikalen Hoffnung in einer Krisensituation hilfreich sein kann.
This article corrects the following: Hope in political philosophy,
Claudia Blöser Jakob Huber Darrel Moellendorf. Volume 15Issue 5Philosophy Compass First Published online: April 17, 2020.
It has come to the author's attention that the reference citation of ‘Meirav, 2009’ on page 2 of his published article entitled, ‘Hope in political philosophy’ does not provide bibliographical details regarding the article and does not include it in its list of works cited.
Here is the bibliographical information: Meirav, A. (2009). The nature of hope. Ratio, 22, 216–233.
Hope in political philosophy
(2020)
The language of hope is a ubiquitous part of political life, but its value is increasingly contested. While there is an emerging debate about hope in political philosophy, an assessment of the prevalent scepticism about its role in political practice is still outstanding. The aim of this article is to provide an overview of historical and recent treatments of hope in political philosophy and to indicate lines of further research. We argue that even though political philosophy can draw on recent analyses of hope in analytic philosophy, there are distinct challenges for an account of hope in political contexts. Examples such as racial injustice or climate change show the need for a systematic normative account that is sensitive to the unavoidability of hope in politics as much as its characteristic dangers.
A mercadoria cultural
(1996)
Adorno e Horkheimer adotaram a noção de fetichismo da mercadoria para a análise da arte e da cultura. Bens materiais e físicos não são idênticos aos simbólicos. Apesar de dominante, a indústria cultural não pode ser tomada como protótipo de toda análise da cultura. Não se pode reduzir toda a produção cultural da época da economia de mercado a produtos de mercado. A pluralidade de práticas artísticas e culturais, à qual se assiste em países como o Brasil, torna problemático o uso indiscriminado do referencial frankfurtiano.
Este artigo tem por objetivo analisar comparativamente as semelhanças contidas nas críticas à democracia liberal presentes em alguns trabalhos selecionados de Carl Schmitt (1888-1985) e Robert Kurz (1943-2012). A despeito da estreita associação do primeiro autor com o regime nazista após 1933 e do segundo ser normalmente caracterizado como um pensador marxista (embora bastante crítico ao marxismo “ortodoxo”), são verificáveis inúmeras similitudes entre ambos quando se propõem a analisar as características do liberalismo parlamentar das democracias do século XX. Uma hipótese que pode explicar tais semelhanças seria a influência exercida por Schmitt sobre diversos teóricos da escola de Frankfurt, com os quais Kurz frequentemente dialoga em seus escritos e que foram inspiradores de algumas de suas reflexões – em especial, Walter Benjamin, Theodor Adorno e Max Horkheimer, embora Schmitt também tenha influenciado Franz Neumann, Otto Kirchheimer, Karl Korsch e Herbert Marcuse. Outra via de interpretação abordada aqui se refere à possibilidade de Schmitt ter encontrado, em suas teorias sobre o Estado e sobre o direito, os limites epistemológicos do liberalismo moderno, o que constitui o principal objeto de pesquisa de Kurz e foi tema recorrente nos escritos dos teóricos de Frankfurt.
Sublimity, negativity, and architecture. An essay on negative architecture through Kant to Adorno
(2015)
Architecture defines and consumes people. It exposes them to a multitude of varieties of different aesthetic engagements. Architecture becomes a lived experience. However, this lived experience is always caught in the inner workings of the social and more specifically within cultural ideology. In modern capitalism, culture pervades every aspect of our lives. It shows its presence everywhere from our own homes to the public streets. Culture is everywhere, and architecture is a tool used for both the benefit and detriment of the “culture industry”. Kant speaks of the sublime as a profound moment of reason realizing its ability to overcome its own limits. In this experience is it possible to be completely ravaged and descend into hades and melancholy? Is there a beauty in this descent? More specifically, can architecture become banal or pedestrian, uplifting or depressing? According to Theodor Adorno, our subjectivity is defined by the constant dialectical struggle between freedom and unfreedom (among other things). It is realizing our freedom in the face of our unfreedom that makes us truly able to attain some form of resistance. The sublime experience can be transformed into a spirit of revelation and beautifully allow us to in a way resist the one-dimensional tendencies of modern capitalism. Architecture, which is immersed in our societal being and contributes to many of our own subjective unfreedoms, comes to define our lives as inhabited space. When does architecture produce a sublime experience? Can architecture’s authentic “aura” stand out amongst the reproduced city and produce a sublime feeling that can be a form of resistance against the culture industry? Does Grand Central Terminal provide the key to an architecturally sublime experience? Using dialectical experience and examining the sublime feeling (in a critique of the Kantian sublime) as the key to breaking through the culture industry’s banal architectural hold on our subjectivity, this essay will examine the experience of the sublime as a key to unfolding resistance in the face of the banality of modern architecture in the city and opening our minds to the Great Refusal through the exploration of Grand Central Terminal.
Neste artigo procuramos apresentar o conceito de reificação desenvolvido por Axel Honneth. Segundo o autor (2008), o conceito de reificação da forma que foi apropriado e resignificado tanto pela tradição marxista como outras correntes de pensamento, perderam de vista aspectos importantes para o entendimento da idéia de individualidade, no sentido moderno do termo. Seguimos as intuições do autor em apresentar o conceito de reificação como o esquecimento de uma condição elementar de reconhecimento intersubjetivo e da conseqüente pluralidade do mundo social.
A legislação que fundamenta a inclusão da pessoa com deficiência na escola e na empresa vigora desde o final dos anos 1980. Devido à obrigatoriedade, pessoas com deficiência têm sido matriculadas nas escolas e contratadas por empresas. Esta pesquisa analisa tal processo de inclusão, sob a ótica da teoria do reconhecimento social de Honneth. Com base em seu conceito tridimensional de reconhecimento, mostramos, inicialmente, que a inclusão compreende dois processos articulados: individuação e inclusão. Em seguida, realizamos um estudo da legislação, finalidades e estratégias de consecução, mostrando que a perspectiva adotada permite interpretar a lei de modo mais generoso, desfazendo um equívoco positivista derivado de uma redação imprecisa. Por fim, desenvolvemos algumas considerações acerca da condição de escolas e empresas implementarem a legislação de maneira a efetivar a inclusão/individuação.
Neste artigo trataremos de entender quais foram as principais propostas de Theodor W. Adorno, filósofo alemão e membro da Escola de Frankfurt, para a educação de seu tempo. A partir de uma análise, mesmo que marginal, de parte do conjunto substancial de seus escritos, palestras, entrevistas e debates, sobretudo da obra em conjunto com Horkheimer, “Dialética do Esclarecimento” e dos ensaios de “Educação e Emancipação”, este texto evidencia os pressupostos do pensamento adorniano, pautado na teoria crítica da sociedade, e elucida suas reflexões na tentativa de propor que a educação fosse mais política e baseada no esclarecimento e na emancipação. Modicamente, buscamos pensar a atualidade e a urgência de suas reflexões para o campo educacional contemporâneo.
Este artigo visa compreender o estatuto do monismo do reconhecimento proposto por Axel Honneth, por meio de uma análise da relação estabelecida por ele entre reconstrução normativa e descrição social. Tendo esse objetivo, procuraremos inicialmente mostrar que, para reabrir o domínio do social e identificar um interesse mais realista à emancipação na sociedade, Honneth enfatiza a importância dos padrões institucionalizados do reconhecimento e das lutas morais no interior de todos os processos de reprodução social. Retomando, em seguida, algumas das críticas dirigidas a ele dessa perspectiva, argumentaremos que, nos momentos em que afirma que o funcionamento da economia pode ser compreendido a partir da teoria do reconhecimento, Honneth ignora a especificidade dos mecanismos econômicos de reprodução. Estendendo esse argumento às várias dimensões da reprodução social, mobilizaremos então diferentes autores para mostrar que, nas passagens em que defende que o desenvolvimento da sociedade está ancorado nos três padrões normativos de reconhecimento, Honneth parece fundir o nível da reconstrução normativa com o da descrição social, negligenciando com isso as relações de poder que permeiam a realidade social. Explicitando, por fim, a estratégia negativa de reconstrução utilizada por Honneth, concluímos o artigo mostrando como, ao partir das experiências de desrespeito, ele recusa as acusações de que o monismo do reconhecimento possui pretensões descritivas e lhe atribui um estatuto moral.
O debate entre Nancy Fraser e Axel Honneth sobre redistribuição e reconhecimento abarca uma multiplicidade de questões. Tomando como fio condutor a pergunta acerca da possibilidade de compreender o conjunto de injustiças existentes a partir do conceito de reconhecimento ou da necessidade de recorrer, para isso, ao par conceitual redistribuição e reconhecimento, este artigo tem como objetivo defender que a disputa entre o monismo de Honneth e o dualismo de Fraser remete a discordâncias em suas teorias sociais. A partir de uma reconstrução das críticas dirigidas pelos autores ao dualismo social de Jürgen Habermas, bem como das diferentes teorias sociais que desenvolvem com o intuito de resolvê-las, procuraremos também mostrar que as saídas encontradas por eles a essas dificuldades estão no centro do debate sobre redistribuição e reconhecimento e que Fraser, ao desenvolver um dualismo social perspectivo, adota uma posição intermediária àquelas sustentadas por Honneth e Habermas.
Do deserto de gelo da abstração ao filosofar concreto: correspondência Adorno-Benjamin (1928-1940)
(2013)
Trata-se de uma resenha crítica da controvertida correspondência entre Theodor W. Adorno e Walter Benjamin – dois dos mais expressivos representantes da chamada primeira geração de teóricos críticos associados ao Instituto de Pesquisa Social. Além de remeter suas cartas à respectiva experiência intelectual de cada um deles, este artigo busca oferecer uma análise fundamentada dessa instigante interlocução filosófica, para além da rígida bipolarização entre "adornianos" e "benjaminianos", que, via de regra, tem predominado em sua recepção especializada, dentro e fora do Brasil. Para isso, procura-se enfatizar o contraponto produtivo entre a Dialética negativa de Adorno e o projeto das Passagens de Benjamin, tomando como centro gravitacional o processo construtivo deste último trabalho – cerne tanto das afinidades, quanto das insolúveis dissonâncias entre os dois autores. Esta pesquisa tem o apoio da FAPESP.
Th. W. Adorno’s aesthetics represents a comprehensive reflection on a number of important topics in aesthetic research. Among them is the issue of the aesthetic experience generated by the beauty of nature. In the perspective of Adorno’s theory, the experience of natural beauty is described as a quality that forms in an immanent relation to the historical and social reality of humans. In the first place, one can observe the fundamental dependence of natural beauty on the degree of social domination of nature. By failing to reflect on this social mediation, the experience of natural beauty appears to be immediate and creates the deceptive fantasy of the primordial form of nature. At the same time, however, Adorno uncovers a positive potential in the experience of natural beauty – it lies in the ability to transcend a power-based subjectivity that reduces reality to the substrate of the domination. By means of the transcendence of subjectivity, the experience of natural beauty opens up the possibility to perceive and approach reality in the unreduced fullness of its qualities while also anticipating a reconciliation of man with nature in an allegorical way. The aim of my study is to describe the sketched aspects of the experience of natural beauty.
Este trabalho tenciona fazer uma análise a respeito das contribuições de Axel Honneth no que concerne às suas contribuições para o debate sobre teorias da justiça no contexto atual. Neste sentido, pode ser elencada como principal a tentativa de alcançar princípios normativos pautados na horizontalidade, ou seja, na própria realidade social. Para alcançar êxito nesta empreitada reflexivo-filosófica, parte-se de suas obras A textura da justiça: sobre os limites do procedimentalismo contemporâneo e O direito da Liberdade, nos quais se tem a questão relacionada à liberdade, sendo esta tomada como o princípio de maior valor na contemporaneidade. Daí, a liberdade direcionada ao aspecto social ser especificamente expressa nas instituições, bem como seu vínculo estar intrinsecamente ligado às relações sociais, de mercado e também ao universo político. Ao se pressupor a existência de um vazio entre os princípios normativos pertencentes à justiça e a realidade social, conforme considera o autor, fomenta-se, a partir deste estudo, notar as potencialidades, bem como os limites desta reconstrução normativa, conforme proposição teórica de Honneth.
Für den Politikwissenschaftler Herfried Münkler ist Solidarität das "Stiefkind der Moralphilosophie, aber auch der Gesellschaftstheorie". Die Sache, so Münkler in dem von Beckert, Eckert, Kohli, Streeck vorzüglich edierten Tagungsband, sei offenbar "nicht sonderlich theoriefähig". So habe Kant, der Philosoph der Französischen Revolution, kurzerhand die Brüderlichkeit aus der Trias Liberté, Egalité, Fraternité entfernt und durch den schnöden Besitzindividualismus der Selbständigkeit substituiert. Genauso in der Theorie der Gesellschaft, in der die Prominenz des Solidaritätsbegriffs bei "Émile Durkheim (…) eine der wenigen Ausnahmen" darstelle. ...
A proposta que norteia esta pesquisa encontra seu fundamento na crítica de Theodor Adorno aos advogados da “Indústria Cultural”. Procuramos investigar em que consiste tal crítica, dando evidência às suas principais características, bem como aos seus reflexos no corpo social, uma vez que, a arte e a cultura, que são manifestações do espírito humano, tornaram-se produtos industrializados e comercializados, perdendo a sua essência. O escopo da arte e da cultura, entendida como a libertação e a emancipação do homem, fora violado, sendo transformado em meras mercadorias descartáveis, com a finalidade de disseminar o pensamento da classe dominante através do seu sistema econômico, acarretando em uma pseudo-individualidade. O homem passou a ser objeto de manipulação da indústria que transforma tudo em mercadoria. Esta maquinaria engloba tudo, e nem mesmo alguns atos de contestação deixam de ser incorporados e diluídos pela Indústria Cultural que rapidamente procura transformá-las em produtos para comercialização, revelando que tudo aquilo que está contra o sistema é absorvido e reinterpretado, tragando a individualidade. Os homens, por sua vez, se não aderirem à forma de pensar imposta pela Indústria, soçobrarão em meio à multidão consumidora. Assim, nossa análise compreende esta Indústria como um braço do sistema capitalista, que através dos meios de comunicação de amplo acesso, exerce grande influência na difusão e disseminação da ideologia desse sistema.
Sob a ótica do conceito adorniano de autonomia estética, analisamos aqui de qual forma se dá a relação entre sociedade e arte, passando por discussões quanto à separação entre teoria e práxis, quanto à lógica interna da obra de arte, quanto ao poder de integração da indústria cultural, em relação às obras de arte, e quanto à impossibilidade de controlar os seus efeitos sociais, seja ela autônoma, seja engajada. Trata-se, ainda, de demonstrar o caráter ilusório da proposição segundo a qual a arte seria eficaz instrumento politizador, quando utilizada de forma a engajar e adaptar seu conteúdo a objetivos políticos pré-determinados, o que será feito por meio da análise interpretativa das obras de Theodor W. Adorno e de seus comentadores, na área de estética.
Interrogando-se sobre o lugar da filosofia de Theodor W. Adorno no âmbito do pensamento crítico contemporâneo, o presente artigo procura dar conta dos revezes da recepção político-filosófica da dialéctica negativa (das posturas críticas de Habermas, Lyotard ou Agamben às mais favoráveis de Jameson e Holloway) e discutir a sua relevância actual. Defender-se-á que a politização do pensamento adorniano é possível, muito embora as suas valências críticas não se restrinjam a essa possibilidade. Hoje, a dialéctica negativa funcionaria também como antídoto contra os atalhos tomados pelas correntes "voluntarista" (Peter Hallward), "messiânica" (Agamben) e "ontológica" (realismo especulativo) da filosofia, à entrada do século XXI. Contudo, atendendo a que a relação entre teoria e prática é complexa em Adorno, a sua relevância actual ressaltaria em relação com as reacções críticas que o movimento do "realismo especulativo" tem suscitado. Em diálogo com alguns dos seus interlocutores (Markus Gabriel e Adrian Johnston), sugere-se que o desenvolvimento de uma "dialéctica constelar" depende da introdução de um elemento destotalizador no seio do diagnóstico radical - a um só tempo materialista e transcendental - da dialéctica negativa.
Eu busco neste artigo mostrar alguns aspectos relativos a diferentes pesquisas e reflexões que empreendi em anos recentes sobre o conceito de indústria cultural. A questão central é o pensamento de Theodor W. Adorno com especial atenção para a atualidade de sua dialética negativa. Minha intervenção acerca da atualidade do conceito de indústria cultural possui três passos argumentativos: o entrelaçamento entre racionalidade e dominação como a base de uma teoria da sociedade em Adorno; algumas mudanças no capitalismo contemporâneo e suas implicações para um conceito de indústria cultural no século XXI e; a posição da indústria cultural no contexto da Sociologia brasileira. O objetivo central do artigo, produzido na forma de ensaio, é enfatizar a atualidade da teoria crítica da sociedade de Theodor Adorno mediante argumentos específicos ao campo da Sociologia.
Neste artigo buscamos debater aspectos centrais do conceito de reificação de Georg Lukács em sua obra “História e Consciência de Classe”. Nosso objetivo, no entanto, é mostrar a interpretação proposta por Axel Honneth como uma atualização do conceito de reificação, através de uma tentativa de superar a tradição epistemológica de sujeito-objeto em prol de uma teoria da intersubjetividade. Honneth parte de sua teoria do reconhecimento para propor uma formulação contemporânea do conceito de reificação. Postulando problemas teórico-sociais e ontológicos, esse entendimento sobre a reificação traz implicações para sua própria trajetória intelectual, bem como para pensarmos a teoria crítica no contexto da sociedade contemporânea.
The Adornian theories are still a relevant theoretical and educational model, even fifty years after his death. The article develops exactly this aspect in many directions and it lingers on one of the masterpieces of the master of Frankfurt, Minima moralia, making use of hermeneutic critical thinking.
The paper aims to investigate the impact of Axel Honneth’s work – in particular his theory of recognition – within sociology. After indicating the sociological elements of his theoretical proposal and comparing some current discussions, the paper sketches out the main empirical applications of the theory of recognition: contemporary identitarian configurations, the social exclusion of minority groups, social movements, intercultural relations and the changes in the world of work in late modern society. In the final part, the paper highlights some developments in contemporary sociological theory that could limit the sociological reception of Honneth’s work.
This paper intends to present some considerations on a possible epistemology of noise as a response to theory of recognition and its bases on theory of communicative action. The principal movement will be to recover some aspects of Marcuse’s and Foucault’s perspective on the disturbances narratives in social sphere. The interest for them becomes stronger from Habermas’ perspective on their “performative contradicions”. Both of them would appeal to social aspects that escapes from critical normativities. Foucault’s structures of power as well as Marcuse’s psychoanalytical drives would represent aspects of the same Habermasian problem: the absence of auto-critical rationality. However, we can question: what would offer to the two authors the limits of communicative action?
Este artigo é uma exposição do estudo analítico de um programa semanal da National Broadcasting Company (NBC), The Music Appreciation Hour, destinado a crianças e jovens escolares, realizado por Theodor W. Adorno durante sua participação no Princeton Radio Research Project (1938-1941). Tem duas partes: na primeira, Adorno analisou a pedagogia musical do programa; na segunda, apontou para as implicações culturais desse programa, que, embora não comercial e sustentado pela própria nbc, tinha todas as marcas da indústria do entretenimento comercial.
The Frankfurt School has often been associated to the project of “marrying” Freud’s psychoanalysis with a Marxian critique of capitalist societies. This article offers however another version of the link between Critical Theory and psychoanalysis. After having briefly sketched the notion of a “critical theory of society”, the Author shows how a critique of modern capitalist societies and Freudian psychoanalysis actually meet at a “methodological” level for which the marriage between Hegel and Freud seems to be the relevant one. As a conclusion, the Author contrasts two kinds of social critique that can be found in the Frankfurt School, which are deeply linked with the first and the latest generation of the Frankfurt School considered in their relation to
psychoanalysis.
O artigo procura reconsiderar as críticas de Jürgen Habermas à teoria social de Theodor Adorno. Inicialmente, analisamos as razões apresentadas por Habermas para abandonar a crítica dialética do processo de racionalização social. Em seguida, para expor nossas objeções a essa interpretação, reconstruímos duas teses que, embora essenciais à crítica de Adorno ao processo de modernização vigente, foram deslocadas pelo paradigma da ação comunicativa. Por fim, através da relação entre linguagem e racionalidade que Adorno estabelece, sugerimos um tratamento diferente ao lugar da comunicação na constituição das sociedades contemporâneas.
Em particular em seus textos anteriores a Luta por reconhecimento, Axel Honneth se vale com frequência do adjetivo substantivado "o social" (das Soziale), sem jamais explicitar diretamente o significado que lhe atribui. Todavia, este conceito, sempre pressuposto, tanto está na base de sua conhecida crítica do déficit sociológico da tradição crítica frankfurtiana quanto orienta clandestinamente todo o desenvolvimento de sua obra até o modelo maduro da reconstrução normativa. Trata-se, aqui, de um esforço de torná-lo explícito enquanto compromisso social-ontológico assumido pela teoria crítica honnethiana. Conclui-se que o social de Honneth é senão idêntico, ao menos coextensivo às normas se constituem a partir de interações de reconhecimento intersubjetivo, o que emprestará tanto a força relativa de seu modelo crítico quanto determinará seus limites.
Intersubjetividade e ontologia social nas revisões da teoria do reconhecimento de Axel Honneth
(2017)
O artigo sintetiza as revisões que Axel Honneth impôs a sua obra após a recepção crítica de Luta por reconhecimento (1992), propondo compreendê-las como passos intermediários em direção ao novo modelo crítico apresentado em O direito da liberdade (2011), chamado por Honneth de reconstrução normativa. O objetivo não é examinar as determinações de método da reconstrução normativa, mas percorrer o caminho intelectual de Honneth entre suas duas obras principais, explicitando as revisões e os novos pressupostos da obra “madura” do autor. Essas revisões, concentradas ao redor de uma compreensão considerada por Honneth como mais adequada da intersubjetividade e da ontologia social, escoram e justificam as decisões de método do último livro. Desde o início de sua elaboração teórica, Honneth teve de lidar com a objeção de cometer sistematicamente uma falácia naturalista ao buscar o fulcro de uma teoria crítica da sociedade na experiência concreta do sofrimento. Mesmo Luta por reconhecimento ainda esteve justificadamente sujeito à mesma crítica, como Honneth viria a admitir. Argumento que o objetivo das revisões levadas a cabo na década de 2000 foi sanar essa lacuna, encontrando, por um lado, um índice de racionalidade interno ao próprio ato de reconhecimento, e, por outro, um índice de racionalidade presente nas normas e práticas sociais sedimentadas historicamente por relações de reconhecimento.
To imitate all that is hidden. The place of mimesis in Adorno’s theory of musical performance
(2017)
The article examines the use of the concept of mimesis in Adorno’s notes towards a theory of musical performance. In trying to idiosyncratically define the latter as “reproduction”, Adorno relied on a framework elaborating on concepts introduced by Arnold Schoenberg, Hugo Riemann and Walter Benjamin – a framework that the article discusses insofar as it deals with the problem of mimesis. Specific attention is devoted to the relation between Benjamin’s essays on language and translation and Adorno’s theory of notation, that soon became the crucial aspect of his theory of reproduction. Given the shortcomings of Adorno’s theory, which in the end did not achieve its goals, the article proposes to capitalize on his terminology while at the same time rethinking his framework in the light of recent musicological paradigms for the study of musical performance. On the whole, the article shows that it was Adorno’s philosophical assumptions – in particular the theses of music’s non-intentionality and of its non-similarity to language – that prevented him from convincingly theorizing musical performance, and suggests an alternative framework for future research.
Aquest article intenta exposar els temes centrals de la teoria estètica de T.W. Adorno a través dels seus assajos sobre música. Partint dels problemes que es plantegen a l’anàlisi de la composició a Schönberg i Stravinsky, es tracta la relació entre art i filosofia, així com la seva concepció de la composició, la duplicitat del fet artístic i la seva importància com a corrector de la racionalitat instrumental.
This article examines Adorno’s non-identity thinking and the moral role of mimesis. On the one hand, Adorno criticises Kant’s moral theory, revealing the heteronomy of morality and the untruth of subjective freedom, on the other he defends the utopistic urge of the “transcendental”, moving from finitude and imperfection. Adorno opposes to the bourgeois personality neither a naïve return to nature, nor a getting rid of the subject, but the individual as differentiated coexistence of self and otherness, spirit and nature.
El texto se propone exponer críticamente algunos contenidos fundamentales del concepto de totalidad y su importancia para el pensamiento dialéctico. Partiendo de una crítica de la concepción hegeliana de totalidad, busca sin embargo defender este concepto, aunque reconstruido desde un giro materialista a partir de la filosofía desarrollada por Theodor W. Adorno. El concepto de totalidad cambiaría su significado y función a partir de la crítica materialista, pasando de la idea de un todo determinado y definitivo, a un criterio epistemológico y normativo para oponerse con efectividad a la imposición de una totalidad social.
Axel Honneth的認肯理論及其教育蘊義
(2019)
本研究旨在探究Axel Honneth的認肯理論,並闡釋其在教育上的意義。本研究基於運用哲學思考法與文本詮釋學方法對Honneth的認肯理論進行理解、分析與重構出認肯理論的重要面向與實踐意涵。首先,對認肯理論的理 論基礎進行探究,並分析認肯理論的結構與相應原則;其次,將Honneth認肯理論放在其所運用的個體情感發展、社會機制反思與法理政治實踐層面進行具體分析,闡釋對現代性影響下各行動領域之發展與問題的分析;最後,基於前述對Honneth認肯理論的研究,分析在當今民主社會中教育存在之病態與可能性,並在情感、法理與社會層級中,以自愛、自尊與自我實現為目 標,具體從認知、情意與技能三面向提出在教育上的理論面與應用面的蘊義.
Adorno’s negative dialectics wants to free the thought from the dictates of the system, taking position against the illusion to grasp the essence of reality by logic. Against that false idea of totality, Adorno devises a philosophy of fragment, a logic of disgregation that presupposes a different concept of totality: a fragmented, scattered and conflicting wholeness. The anti systematic thinking of Adorno is configured, however, as a systematic rejection of any systematic formulation: philosophy can at most claiming a pretension to truth by the practice of interpretation. A dialectic configuration of fragments of totality is at stake here: so, the arrangement of such fragments can both produce an image of reality endowed with meaning and also unfold through heterogeneous combinations that are not definitive, but always renewable from time to time. In Adorno’s reflection are so expressed two different instances which are complementary at the same time: on the one hand it represents the critical and negative element against the system and its hybris, on the other hand it expresses the need of the thought to go beyond and overcome that fragmentation, showing how the need of unity of the system is a need of the thought in itself.
Em defesa de Adorno: a propósito das críticas endereçadas por Giorgio Agamben à dialética adorniana
(2007)
Pensador dos mais instigantes da atualidade, Giorgio Agamben explora, em boa parte de seus ensaios filosóficos, a significação excepcional que apresenta Auschwitz para a compreensão de nossa modernidade esclarecida, significação esta que Adorno foi um dos primeiros a acusar. Sob o pano de fundo dessa convergência temática existente entre os dois pensadores, empreende-se aqui uma apreciação das críticas que Agamben endereça à filosofia de Adorno. Seria justo recriminar a dialética negativa adorniana por não ter sido capaz de se libertar do pendor idealista da dialética hegeliana? Seria justo censurá-la por ter sucumbido a uma espécie de estetização do messianismo, como sentencia Agamben? Essas questões são respondidas em defesa de Adorno.
Passado meio século da publicação da Dialética do Esclarecimento de Horkheimer e Adorno, propõe-se uma reflexão sobre o significado dessa obra no seu momento e agora. Para isto sugere-se uma interpretação dos argumentos básicos da sua parte dedicada ao anti-semitismo, especialmente no que concerne à referência dos autores aos "limites do Esclarecimento".
Este artigo busca aliar as leituras de Adorno e Dewey acerca do papel da educação frente o fenômeno da alienação social, focando principalmente a experiência dentro do processo de emancipação. Ao final, busca-se identificar os ideais de coletividade e compromisso como premissas falsas dos processos educacionais.
Examina-se aqui um estudo realizado por Theodor Adorno acerca das locuções radiofônicas do ativista político de extrema direita nos EUA, o pastor Martin Luther Thomas, à década de 30. Detendo-se nestes discursos por meio do método da análise de conteúdo, Adorno buscava entender os motivos que levaram os indivíduos a perpetuarem as mesmas relações econômicas que suas forças haviam superado, em vez de substituí-los por uma forma de organização social superior e mais racional. Passados mais de 70 anos, este estudo é, sem dúvidas, um instrumental precípuo para compreendermos o atual cenário social, principalmente o político.
Nosso objetivo neste trabalho é tentar esclarecer o mal-estar causado por algumas leituras que muitas vezes despacham a influência e a presença constante de Hegel na obra de Adorno de forma muito breve e fácil, seja a partir da perspectiva antissistêmica da filosofia adorniana, ou então, desde a perspectiva negativa que a dialética assume em seu pensamento. Nesse sentido, pretendemos expor alguns pontos fundamentais da filosofia hegeliana, em relação aos quais Adorno se coloca claramente como herdeiro. Pretendemos mostrar que o filósofo de Frankfurt pensa não somente sobre estes pontos, mas também a partir deles, i.e., superando-os.
Esta entrevista fue realizada por Francisco Cortés Rodas en el Instituto de Investigación Social de la Universidad de Frankfurt, en octubre de 2004.
Axel Honneth es uno de los filósofos políticos alemanes más representativos en la actualidad. Es profesor de filosofía en el Instituto de Filosofía de la Johann Wolfgang Goethe Universität Frankfurt am Main y actualmente director del Instituto de Investigación Social
Este artigo procurou refletir sobre alguns aspectos teóricos acerca da Teoria do Reconhecimento desenvolvida por Axel Honneth. Herdeiro da tradição teórica do pensamento crítico frankfurtiano – do qual se destacam pensadores como Adorno, Horkheimer, Marcuse e Habermas –, Honneth propõe uma inovadora teoria normativa dos conflitos sociais. Como fio condutor de sua análise, emerge o argumento de que a evolução social está estruturada pelos conflitos morais dos sujeitos sociais, em busca do reconhecimento recíproco de suas identidades. Assim, ao desenvolver sua teoria, Honneth articula elementos da Teoria Crítica, da filosofia do jovem Hegel e da psicologia social de Mead. Este artigo tem justamente o ensejo de refletir sobre a teia conceitual sobre a qual Honneth fundamenta sua proposta teórica.
Com o objetivo de participar num debate em torno da forma ensaio em sua relação com a filosofia, discutimos essa opção formal da Escola de Frankfurt a partir do texto de Adorno "O ensaio como forma". Uma vez encontrada sua proposição de que o objeto do ensaio é um conflito detido, tentamos sugerir algumas das razões sociais que induzem essa escolha.
Este ensaio vem problematizar acerca da atualidade do conceito de indústria cultural (Kulturindustrie), no projeto da teoria crítica de Theodor W. Adorno, objetivando mostrar que as atuais limitações impostas ao debate derivam mais do fundamento não-dialético dos que apontam sua restrição do que da própria potência da teorização frankfurtiana.
A concepção de indivíduo na sociedade administrada é analisada por Horkheimer e Adorno (1973), no ensaio Indivíduo no livro Temas Básicos da Sociologia, cujo método de exposição instiga à reflexão sobre a concepção de indivíduo e as possibilidades de formação e educação na sociedade administrada, demonstrando que a concepção de indivíduo na Filosofia ora tendia para uma ênfase na subjetividade em detrimento das condições objetivas sociais, ora tendia à totalidade social, negligenciando a singularidade do indivíduo. Em seguida, estabelecem articulações entre as diferentes esferas complementares (indivíduo e sociedade) e as consequências sobre a formação do indivíduo e a educação na contemporaneidade, problematizadas por Adorno (2000), em sua obra Educação e Emancipação, quanto às suas possibilidades e limites na sociedade administrada.
O objetivo do presente texto é repensar a aporia pela qual o livro “Dialética do Esclarecimento” é anunciado, a saber, a autodestruição do esclarecimento ou a procura da liberdade pela racionalidade, mas que culmina em uma regressão. Nossa argumentação perfaz dois caminhos: primeiramente, apresentamos a relação existente na obra entre um tipo de antropologia com bases freudianas e uma leitura da sociologia de Marx. Concebemos a noção de uma estrutura psíquica permeável às condições sócio-históricas do ser humano ocidental. Tal condição é imprescindível para a saída da aporia intimamente relacionada a uma antropologia psíquica ligada a um modo histórico da cultura e sociedade. Na sequência, propomos ainda um paralelo entre a possibilidade de um esclarecimento efetivo por meio do resíduo mítico presente na racionalidade técnica apresentada por Horkheimer e Adorno e a assunção da situação humana de desamparo na visão de mundo religiosa, modo freudiano para se alcançar uma posição mais “científica” em relação à realidade. Nesse contexto, utilizaremos rapidamente parte da teoria de Weber como meio para relacionarmos o esclarecimento à religião no que ambos têm em comum, isto é, a defesa contra o sofrimento, a angústia e o desamparo. Talvez seja por meio da assunção do desamparo na racionalidade situada na visão religiosa de mundo, ou ainda, a assunção do mito na racionalidade técnica do esclarecimento, que permitirá o futuro desenvolvimento de uma “antropologia dialética”, o que resultaria na saída da aporia enquanto condição histórica da racionalidade humana.
O tema geral do presente artigo trata da antropologia histórica encontrada em “The Authoritarian Personality” e fundamentada em “Dialética do Esclarecimento”. Especificamente, abordaremos a conceituação que compreende as movimentações pulsionais (segundo leitura da teoria freudiana) enquanto natureza interna, fundamento da concepção da antropologia aqui debatida. Com isso, ao falarmos de antropologia e de natureza, não estamos nos referindo a concepções imutáveis e “biologizantes”, mas a noções históricas e contextuais. Para tanto, iremos nos voltar à “Ideia de história natural” adorniana, precisamente à dialética entre história e natureza. No texto, Adorno trata de dois movimentos de tal dialética: uma concepção de Lukács, para quem elementos da história se tornam naturalizados enquanto segundo natureza, o que pode ser exemplificado com o esquematismo hollywoodiano promovido pela indústria cultural; o segundo movimento, sob influência de Walter Benjamin, trata da transitoriedade histórica da natureza, quando resquícios arcaicos reprimidos pelo sentido histórico dominante ressurgem, tornando-se possibilidade de outra orientação histórica. Este debate se mostra importante justamente porque se encontra no cerne da relação entre economia-política/sociologia e psicanálise, os domínios teóricos mais relevantes para a primeira geração da Teoria Crítica. Por mais que pensemos que há uma antropologia implícita para Horkheimer e Adorno – que enxergariam o ser humano enquanto naturalmente agressivo e destruidor –, o nosso intuito é mostrar que, se a antropologia e a natureza são históricas, o ser humano age a partir da pulsão de morte justamente porque o meio social que o forma é ele mesmo dominador, violento, reificado e alienante.
This article aims to shed light on some core challenges of liberating social criticism. Its centerpiece is an intuitively attractive account of the nature and difficulty of critical social thought that nevertheless goes missing in many philosophical conversations about critique. This omission at bottom reflects the fact that the account presupposes a philosophically contentious conception of rationality. Yet the relevant conception of rationality does in fact inform influential philosophical treatments of social criticism, including, very prominently, a left Hegelian strand of thinking within contemporary Critical Theory. Moreover, it is possible to mount a defense of the conception by reconstructing, if with various qualifications and additions, an argument from classic—i.e., mid twentieth-century—Anglo-American philosophy of the social sciences, in particular, the argument that forms the backbone of Peter Winch’s The Idea of a Social Science. Winch draws his guiding insights from the later philosophy of Wittgenstein, and one of the payoffs of considering Winch’s Wittgenstein-inspired work against the backdrop of Hegel-inspired work in Critical Theory is to contest the artificial professional strictures that are sometimes taken to speak against reaching across the so-called ‘Continental Divide’ in philosophy. The larger payoff is advancing, by means of this philosophically ecumenical approach, the enterprise of liberating social thought.
Critical Theory is the key-word representing all the universe of thought commonly known as „Frankfurt School”. Within it, Theodor Wiesengrund Adorno and Herbert Marcuse are not so far each other, as instead are Max Horkheimer and Marcuse – considering what I in this paper define as the conservative turn of the director of the Institut für Sozialforschung. Whereas Adorno refuses any engagement in the political and lives as an obsession the theory-praxis relation, Marcuse is closer to a certain critical Marxism and to the student movements of Sixities and Seventhies. The crucial issue of the theory-praxis relation comes back clearly in the distance between Marcuse and the other two maîtres à penser, about their judgment on the ’68 movement.
The main sources for the discussion of the category “relation” were Aristotle’s Categories and Metaphysics. Before their translation into Arabic in the 8th and 9th centuries, Christian theologians and in their footsteps Syriac scholars considered Aristotle’s works to be a useful tool in Christological discussions. This article analyzes the category of relation and its development in Arabic-Islamic philosophy in authors such as Kindī and his student Aḥmad Ibn aṭ-Ṭayyib as-Saraḫsī, Fārābī, Ibn Sīnā, Ghazālī, Ibn Rušd, the Sufi Ibn ʿArabī and others.
Historiadora do cinema, Miriam Hansen examinou e sistematizou as contribuições de Siegfried Kracauer, Walter Benjamin e Theodor Adorno para a teorização do cinema. Nesta pesquisa bibliográfica, buscamos sintetizar e apresentar aos leitores de língua portuguesa o desenvolvimento de sua investigação sobre o tema. Mostramos como Hansen foi capaz de identificar as principais diferenças entre os teóricos frankfurtianos, bem como evidenciar que eles, em comum, pensaram este fenômeno cultural contemporâneo em relação às condições sociais e econômicas de produção. Em suas reflexões, o cinema aparece como expressão da sociedade urbano-industrial, como um elemento sintomático da cultura de massa.