Gesellschaftswissenschaften
Refine
Year of publication
- 2018 (108) (remove)
Document Type
- Article (66)
- Report (12)
- Conference Proceeding (10)
- Contribution to a Periodical (9)
- Review (4)
- Doctoral Thesis (3)
- Book (2)
- Master's Thesis (1)
- Part of Periodical (1)
Language
- German (41)
- English (38)
- Portuguese (15)
- Spanish (5)
- Italian (3)
- Ukrainian (2)
- French (1)
- Multiple languages (1)
- slo (1)
- Turkish (1)
Has Fulltext
- yes (108)
Is part of the Bibliography
- no (108)
Keywords
- Adorno (4)
- Theodor W. Adorno (3)
- inclusion (3)
- Critical Theory (2)
- Dialectic (2)
- Dialética (2)
- Kapitalismus (2)
- Recognition (2)
- Reconhecimento (2)
- Teoria Crítica (2)
- Theodor Adorno (2)
- citizenship (2)
- democratic boundary problem (2)
- diversity (2)
- education (2)
- equity (2)
- ideology (2)
- participation (2)
- poverty (2)
- reification (2)
- Aesthetic experience (1)
- AfD (1)
- Alexandrian commentaries (1)
- Althusser (1)
- Analytics of government (1)
- Analítica do governo (1)
- Anonymisierung (1)
- Arabic-Islamic authors (1)
- Arbeit (1)
- Arbeits- und Industriesoziologie (1)
- Arbeitssoziologie (1)
- Arendt, Hannah (1)
- Aristotle (1)
- Aristòtil (1)
- Aristóteles (1)
- Axel Honneth (1)
- Biografieforschung (1)
- Blasphemy Law (1)
- Bridge International (1)
- Bundeswehr (1)
- Capitalism (1)
- Capitalismo (1)
- Capitalismo industrial contemporâneo (1)
- Capitalismo tardio (1)
- Chemnitz (1)
- China (1)
- Ciudadanía (1)
- Conflitos Sociais (1)
- Constitutionalism (1)
- Contemporary industrial capitalism (1)
- Contemporary social philosophy (1)
- Contribuições de Honneth (1)
- Costituzionalismo (1)
- Costituzione societaria (1)
- Crise da formação cultural (1)
- Crisis of cultural formation (1)
- Critical theory (1)
- Critical thinking (1)
- Dardot and Laval (1)
- Dardot e Lava (1)
- Democracy (1)
- Democrazia (1)
- Desrespeito (1)
- Deutschland (1)
- Diritto internazionale (1)
- Dispositive (1)
- Dispositivo (1)
- Disrespect (1)
- Diversidad (1)
- Dominated States (1)
- Educación (1)
- Educação escolar (1)
- Ehe (1)
- Ehescheidung (1)
- Emancipation (1)
- Emancipação (1)
- Enlightenment (1)
- Epistles of the Sincere Brethren (1)
- Epístolas de los Hermanos de la Pureza (1)
- Epístoles dels Germans de la Puresa (1)
- Equidad (1)
- Erkenntnistheorie (1)
- Estados Unidos de América (EE.UU.) (1)
- Ethnologie (1)
- European Union (1)
- Experiment (1)
- Experiência pré-científica (1)
- Familie (1)
- Filosofia moral (1)
- Filosofia social contemporânea (1)
- Forschungsethik (1)
- Forschungswerkstatt (1)
- Frankfurt Critical theory (1)
- Freedom (1)
- German Universities (1)
- Germany (1)
- Gesellschaftstheorie (1)
- Giuridicizzazione (1)
- Global Justice (1)
- Global South (1)
- Hannah Arendt (1)
- Hegel (1)
- Hermenêutica Objetiva (1)
- Historia filosófica (1)
- Honneth's contributions (1)
- ICANN (1)
- ICT4D (1)
- Ilustración (1)
- In-work poverty (1)
- Inclusión (1)
- International Law (1)
- Internet Governance (1)
- John Rawls (1)
- Juridification (1)
- Kant (1)
- Karen Horney (1)
- Kommerzialisierung (1)
- Kommunistische Partei Chinas (1)
- Konstruktion (1)
- Konzepte (1)
- Korporatismus (1)
- Krankenhaus (1)
- Late capitalism (1)
- Le capitalisme industriel contemporain (1)
- Liberdade (1)
- Medizin (1)
- Medizinsoziologie (1)
- Michel Foucault (1)
- Migration (1)
- Moral philosophy (1)
- Negatividade (1)
- Negativity (1)
- Neoplatonism (1)
- Normative reconstruction (1)
- Objective Hermeneutics (1)
- Objektivität (1)
- Outcome Responsibility (1)
- Outsourcing (1)
- Pensamento crítico (1)
- Pflege (1)
- Philosophical History (1)
- Pre-theoretical experience (1)
- Psicanálise (1)
- Psychoanalysis (1)
- Psychologie (1)
- Quotas (1)
- Ramon Llull (1)
- Rawls, John (1)
- Realidade social (1)
- Reception in Brazil (1)
- Recepção no Brasil (1)
- Reconstrução normativa (1)
- Redistribuição (1)
- Redistribution (1)
- Reflexivität (1)
- Refugees (1)
- Relativismus (1)
- Rostock (1)
- STS (1)
- Scheidung (1)
- Scheidungsziffer (1)
- School education (1)
- Science & Technology Studies (1)
- Scolarisation (1)
- Semiformation (1)
- Semiformation theory (1)
- Semiformação (1)
- Sigmund Freud (1)
- Social Conflicts (1)
- Social reality (1)
- Societal Constitution (1)
- Sovereign Debt (1)
- Sozialwissenschaftliche Erhebung (1)
- Soziologie (1)
- State Civil Disobedience (1)
- Stoa (1)
- Teoria crítica (1)
- Teoria da Semiformação (1)
- Teoria do Reconhecimento (1)
- Teorias da justiça (1)
- Teoría crítica (1)
- Theodor W. Adorno, Jürgen Habermas, religion, post-secularism, critical theory (1)
- Theories of justice (1)
- Theory of Recognition (1)
- Trennung (1)
- Twitter (1)
- United States of America (USA) (1)
- University (1)
- Vater (1)
- Versuchsperson (1)
- Wahrheit (1)
- Wirtschaft (1)
- Wissensrepräsentation (1)
- Xi Jinping (1)
- academic discourse (1)
- affected interests (1)
- agonism (1)
- all-affected principle (1)
- ambiguidade (1)
- ambiguity (1)
- amor (1)
- anarchy (1)
- anonymization (1)
- antiracist critique (1)
- appropriation (1)
- artistic knowledge (1)
- atheism (1)
- authoritarianism (1)
- autores araboislámicos (1)
- autors araboislàmics (1)
- biografisch-narratives Interview (1)
- biographical research (1)
- biographical-narrative interviews (1)
- body politic (1)
- border (1)
- calling (1)
- capitalisme (1)
- capitalismo neoliberal (1)
- citizens (1)
- ciudadanía (1)
- collaborative governance (1)
- collective (1)
- collective agency (1)
- colonization of lifeworld (1)
- comentarios alejandrinos (1)
- comentaris alexandrins (1)
- communicative action (1)
- concepts (1)
- conocimiento artístico (1)
- consequentialism (1)
- constituent power (1)
- corporatisme (1)
- cosmopolitanism (1)
- counter-democracy (1)
- counter-governance (1)
- creative industries (1)
- crisis (1)
- critical theory (1)
- crítica filosófica (1)
- crítica social (1)
- cultural diversity (1)
- cultural heritage (1)
- culture industry (1)
- database (1)
- democracy (1)
- democratic commitments (1)
- democratic deficit (1)
- democratic ideals (1)
- dialectic (1)
- dialéctica (1)
- digital heritage (1)
- displacement (1)
- dissidence (1)
- diversidad (1)
- domination (1)
- dominação (1)
- earth observation (1)
- economic participation (1)
- educación (1)
- educational research (1)
- enlightenment (1)
- equidad (1)
- experience (1)
- experiencia (1)
- experiencia estética; (1)
- experiência formativa (1)
- exploitation (1)
- facebook (1)
- fair trade (1)
- fake news (1)
- family policy (1)
- fascism (1)
- feminism (1)
- feminismo (1)
- formative experience (1)
- free speech (1)
- freedom of expression (1)
- fringe politics (1)
- gender (1)
- genderroles (1)
- global democracy (1)
- global governance (1)
- global poverty (1)
- guilt (1)
- history (1)
- human rights (1)
- iana (1)
- identidad (1)
- identity (1)
- ideología (1)
- iletişimsel eylem (1)
- immigration (1)
- imperfect duty (1)
- inclusión (1)
- industry sector (1)
- indústria cultural (1)
- informed consent (1)
- informierte Einwilligung (1)
- interest (1)
- international organizations (1)
- islam (1)
- just war theory (1)
- knowledge (1)
- laws of war (1)
- liberdade sexual (1)
- life (1)
- lifeworld (1)
- love (1)
- low-wage (1)
- machine learning (1)
- mapping (1)
- measurement (1)
- memory (1)
- national security (1)
- nationalism (1)
- naturaleza (1)
- nature (1)
- negatività (1)
- neo-nazi (1)
- neo-nazism (1)
- neoliberal capitalism (1)
- neoplatonisme (1)
- neoplatonismo (1)
- non-citizens (1)
- obligation (1)
- opera d’arte (1)
- opposition (1)
- originalidade (1)
- originality (1)
- part-time employment (1)
- participatory governance (1)
- pesquisa em educação (1)
- philosophical criticism (1)
- philosophy (1)
- platforms (1)
- polarisation (1)
- polarization (1)
- political capacity (1)
- political epistemology (1)
- political legitimacy (1)
- political participation (1)
- political realism (1)
- populism (1)
- possibilità (1)
- post-truth (1)
- predictive policing (1)
- proportionality in war (1)
- psychology (1)
- quality of democracy (1)
- quantitative methodology (1)
- racism (1)
- radical right (1)
- radicalization (1)
- razão técnica (1)
- re-education (1)
- re:publica (1)
- recognition (1)
- reconhecimento (1)
- reconstructive social research (1)
- reflexivity (1)
- refugees (1)
- reificação (1)
- rekonstruktive Sozialforschung (1)
- relació com a principi dinàmic (1)
- relación como principio dinámico (1)
- relation as dynamic principle (1)
- relativism (1)
- research ethics (1)
- research workshop (1)
- riesgo transoccidental (1)
- right to life (1)
- right-wing populism (1)
- riots (1)
- rule (1)
- schools (1)
- sekundäre Viktimisierung (1)
- self (1)
- sexual freedom (1)
- sistema (1)
- skill-level (1)
- slums (1)
- social criticism (1)
- soziale Medien (1)
- spirit (1)
- spirito (1)
- statelessness (1)
- subject (1)
- subjectivity (1)
- subjetividade (1)
- sujeto (1)
- surveillance (1)
- system (1)
- teacher (1)
- technical reason (1)
- technological progess (1)
- technology (1)
- teoria crítica (1)
- trans-Western risk (1)
- transnational democratic inclusion (1)
- truth (1)
- técnica (1)
- urban governance (1)
- utopia (1)
- vida (1)
- yaratıcı endüstriler (1)
- yaşam dünyası (1)
- yaşam dünyasının sömürgeleştirilmesi (1)
- Ökonomisierung (1)
- şeyleşme (1)
- Минуле (1)
- Рast (1)
- Університет (1)
- вчитель (1)
- дух (1)
- знання (1)
- колектив (1)
- обов’язок (1)
- пам’ять (1)
- повторна освіта (1)
- покликання (1)
- привласнення (1)
- провина (1)
- просвіта (1)
- психологія (1)
- самість (1)
- фашизм (1)
- філософія, , , , , , , , (1)
- ідеологія (1)
- інтерес (1)
- історія (1)
Institute
- Gesellschaftswissenschaften (108)
- Institut für Sozialforschung (IFS) (29)
- Philosophie (28)
- Präsidium (16)
- Exzellenzcluster Die Herausbildung normativer Ordnungen (11)
- Cornelia Goethe Centrum für Frauenstudien und die Erforschung der Geschlechterverhältnisse (CGC) (5)
- Geographie (1)
- Medizin (1)
- Psychologie (1)
- Rechtswissenschaft (1)
While global justice theorists heatedly discuss the responsibilities of the affluent and powerful, those states which can legitimately be seen as victims of global injustice have seldom, if ever, been considered as duty bearers to whom responsibilities can be attached. However, recognising agents whose options are constrained not only as victims, but also as duty bearers is necessary as a proof of respect for their agency and indispensable to mobilise the type of action required to alter global injustices. In this article, I explore what responsibilities state officials of dominated states have. I argue that they have the responsibility to resist domination in the name of the dominated states members. While under particular circumstances this responsibility gives rise to a duty to engage in acts of state civil disobedience, under other circumstances state officials of dominated states ought to resist domination in an internal, attitudinal way by recognising themselves as outcome responsible agents.
Fair Trade is under fire. Some critics argue, for instance, that there is no obligation to purchase Fair Trade certified products and that doing so may even be counter-productive. Others worry that well-justified conceptions of what makes trade fair can conflict. Yet others suggest that the common arguments for Fair Trade cannot justify purchasing Fair Trade certified goods, in particular. This paper starts by sketching one common argument for Fair Trade and defends it against this last line of criticism. In particular, it argues that we should purchase Fair Trade certified goods because doing so benefits the poor even though there are other ways to alleviate poverty. It then considers how other common arguments for Fair Trade fare in light of similar criticism and concludes that they may well succeed.
Political realists claim that international relations are in a state of anarchy, and therefore every state is allowed to disregard its moral duties towards other states and their inhabitants. Realists argue that complying with moral duties is simply too risky for a state’s national security. Political moralists convincingly show that realists exaggerate both the extent of international anarchy and the risks it poses to states who act morally. Yet moralists do not go far enough, since they do not question realism’s normative core: the claim that when national security is really at risk, states are allowed to disregard their moral duties. I contend that there is at least one moral duty that states should not disregard even if their inhabitants are at risk of death by military aggression: the duty to reduce extreme global poverty. The reason is that even granting that national security is about securing individuals’ right to life, global poverty relief is about that as well.
There are longstanding calls for international organizations (IOs) to be more inclusive of the voices and interests of people whose lives they affect. There is nevertheless widespread disagreement among practitioners and political theorists over who ought to be included in IO decision-making and by what means. This paper focuses on the inclusion of IOs’ ‘intended beneficiaries,’ both in principle and practice. It argues that IOs’ intended beneficiaries have particularly strong normative claims for inclusion because IOs can affect their vital interests and their political agency. It then examines how these claims to inclusion might be feasibly addressed. The paper proposes a model of inclusion via representation and communication, or ‘mediated inclusion.’ An examination of existing practices in global governance reveals significant opportunities for the mediated inclusion of IOs’ intended beneficiaries, as well as pervasive obstacles. The paper concludes that the inclusion of intended beneficiaries by IOs is both appropriate and feasible.
This article outlines a new approach to answering the foundational question in democratic theory of how the boundaries of democratic political units should be delineated. Whereas democratic theorists have mostly focused on identifying the appropriate population-group – or demos – for democratic decisionmaking, it is argued here that we should also take account of considerations relating to the appropriate scope of a democratic unit’s institutionalized governance capabilities – or public power. These matter because democratically legitimate governance is produced not only through the decision-making agency of a demos, but also through the institutionally distinct sources of political agency that shape the governance capabilities of public power. To develop this argument, the article traces a new theoretical account of the normative and institutional sources of collective agency, political legitimacy, and democratic boundaries, and illustrates it through a democratic reconstruction of the classical body politic metaphor. It further shows how this theoretical account lends strong prescriptive support to pluralist institutional boundaries within democratic global governance.
The democratic boundary problem raises the question of who has democratic participation rights in a given polity and why. One possible solution to this problem is the all-affected principle (AAP), according to which a polity ought to enfranchise all persons whose interests are affected by the polity’s decisions in a morally significant way. While AAP offers a plausible principle of democratic enfranchisement, its supporters have so far not paid sufficient attention to economic participation rights. I argue that if one commits oneself to AAP, one must also commit oneself to the view that political participation rights are not necessarily the only, and not necessarily the best, way to protect morally weighty interests. I also argue that economic participation rights raise important worries about democratic accountability, which is why their exercise must be constrained by a number of moral duties.
Können nationale Egoismen überwunden werden? : lebendige Podiumsdiskussion zur Zukunft der Eurozone
(2018)
Die Podiumsdiskussion fand statt im Rahmen der Lehrveranstaltungsserie „Europa in Frankfurt“, die als innovatives Lehrkonzept mit Praxisbezug und Kontakt zur Stadtgesellschaft durch die Stiftung Polytechnische Gesellschaft Frankfurt am Main gefördert wird. Zudem ist die Diskussion Teil der Reihe „EuropaDialoge/Dialogues d’Europe“, gemeinsam veranstaltet vom Forschungskolleg Humanwissenschaften und dem Deutsch-Französischen Institut der Geschichts- und Sozialwissenschaften der Goethe-Universität (IFRA).
Der eine gibt nur wenige Cents, der nächste lässt beim Trinkgeld etwas mehr springen. Am Extra-Obolus, der Rechnung plus X, scheiden sich die Geister. Ein Forschungsseminar an der Goethe-Universität hat zum Thema Trinkgeld ein Semester lang Gäste und Kellner/innen befragt – mit überraschenden Ergebnissen.
Die Fußball-Weltmeisterschaft ist ein internationales Sportereignis, an dem dank der Massenmedien die ganze Welt teilhaben kann. Ungeachtet dieser globalen Dimension steht zumindest in den Ländern, die an der WM teilnehmen, die eigene Nation im Mittelpunkt des Interesses. Aus sport- und mediensoziologischer Sicht stellt sich daher die Frage, auf welche Weise in der medialen Berichterstattung die eigene – und kontrastierend dazu auch die gegnerische – Nation thematisiert wird. Dieser Frage sind Studierende des Masterstudiengangs Sozialwissenschaften des Sports an der Goethe-Universität in einem Seminar zur Soziologie des Mediensports nachgegangen. Sie haben dazu das erste WM-Spiel der deutschen Mannschaft gegen Mexiko analysiert.
Für seinen Artikel »Beyond radicalism and resignation: the competing logics for public participation in policy decisions«, der 2017 in der Zeitschrift Policy & Politics erschienen ist, hat Dr. Rikki John Dean, wissenschaftlicher Mitarbeiter am Lehrstuhl von Prof. Brigitte Geißel/Institut für Politikwissenschaft, den »Bleddyn Davies prize for the best Early Career paper published in 2017« erhalten. Der UniReport hatte die Gelegenheit, Dean einige Fragen zu seiner Forschung zu stellen.
Fünf Jahre, nachdem das »Cornelia-Goethe-Zentrum« die Angela Davis Gastprofessur ins Leben gerufen hat, kam im Sommer 2018 nun zum dritten Mal eine international renommierte Gastprofessorin an die Goethe-Universität. Die Gender-Forscherin und feministische Aktivistin Amina Mama gab intensive Einblicke in ihre Arbeit über »African Feminisms«, die Theorie und Praxis afrikanischer Feminismen.
[Nachruf] Kurt L. Shell
(2018)
The article analyses the 'post-secular turn' in critical theory by comparing Jürgen Habermas' late philosophy with the philosophy of his predecessor Theodor W. Adorno. It poses the question to what extent can Habermas be seen as a post-secular theorist when setting his work against that of Adorno? Following Birgitte Schepelern Johansen, the author develop a concept of post-secularism as a move beyond the strict division between religion and non-religion, and apply the concept to the work of the two critical theorists in question. Finally, Adorno’s work is identified as a 'religious secularism’ and Habermas’ work as a 'post-secular secularism’. Thus, the author points out the ambivalence, which the alleged 'post-secular turn’ breeds, and suggest a reconsideration of the religious motives discovered in Adorno’s work.
La experiencia del arte en todas sus variedades tiene siempre una dimensión cognitiva. También las experiencias estéticas negativas la tienen, muy especialmente en el arte contemporáneo. Éstas pueden estar determinadas por el contenido y o los medios de la obra o por los efectos de la misma. Lo que da lugar a una variada tipología de experiencias del arte con uno o más aspectos negativos. La teoría estética de T.W. Adorno nos proporciona diversas herramientas para repensar esta variedad de la cognición artística. En la medida que se trata de una estética negativa, categorías de la misma como las de carácter enigmático, autonomía, resistencia o comunicación de lo incomunicable, nos ofrecen vías para entender el lugar de las experiencias negativas en el arte contemporáneo y su función cognitiva.
Yaratıcı endüstri kavramı, aşırı-teknik-kapitalist toplumların bir zorunluluğu olarak 1990’lı yıllarda gerek gündelik yaşama gerekse bilimsel yazına yerleşmeye başlamıştır. Habermas’ın çift değerlilik yaklaşımı doğrultusunda düşünüldüğünde, yaratıcı endüstrilerin, yaratıcılık ve kültürü kullanarak ürettikleri ürünlerin olumlu yanları kadar olumsuz yanlarının da olacağı açıktır. Bu çalışma yaratıcı endüstrilerin, toplumsal alanda anlaşma yönelimli iletişimsel eylemi koordine eden kültürel-normatif yapılar üzerindeki olası bozucu etkilerine dikkat çekmeye çalışmıştır. Çalışma, bu düşünceyi temellendirmek için, Husserl tarafından geliştirilen “yaşam dünyası” ve Habermas tarafından kuramsallaştırılan “yaşam dünyasının sömürgeleştirilmesi” kavramları doğrultusunda ilerlemiştir. Çalışmamızda kısmen Frankfurt Okulu’nun düşüncelerine başvurulmuştur. Çalışmamız özetle, yaratıcı endüstrilerin, yaşam dünyasının temel bileşenlerinden kültürel yeniden üretim, toplumsal bütünleşme ve toplumsallaşma süreçlerini nasıl etkileyeceğine, iletişimsel eylemi ne şekilde koordine edeceğine ve yaşam dünyasını potansiyel olarak nasıl sömürgeleştireceğine odaklanmıştır.
Eu busco neste artigo mostrar alguns aspectos relativos a diferentes pesquisas e reflexões que empreendi em anos recentes sobre o conceito de indústria cultural. A questão central é o pensamento de Theodor W. Adorno com especial atenção para a atualidade de sua dialética negativa. Minha intervenção acerca da atualidade do conceito de indústria cultural possui três passos argumentativos: o entrelaçamento entre racionalidade e dominação como a base de uma teoria da sociedade em Adorno; algumas mudanças no capitalismo contemporâneo e suas implicações para um conceito de indústria cultural no século XXI e; a posição da indústria cultural no contexto da Sociologia brasileira. O objetivo central do artigo, produzido na forma de ensaio, é enfatizar a atualidade da teoria crítica da sociedade de Theodor Adorno mediante argumentos específicos ao campo da Sociologia.
Este artigo se propõe estabelecer um diálogo com o ensaio Teoria da Semiformação, de Theodor Adorno, escrito em 1959, no contexto do capitalismo do bem-estar social. O objetivo é ressaltar sua atualidade na abordagem da crise da formação cultural contemporânea, em que prevalece a forma de capitalismo neoliberal e, ao mesmo tempo, detectar novas nuances constitutivas da referida teoria nesse momento histórico. Nessa trajetória, o texto percorrerá os seguintes passos: a Teoria da Semiformação como um diagnóstico da crise da formação cultural no final da década de 1950; as formas de como a ontologia da semiformação se constitui em tempos de neoliberalismo; as novas roupagens com que essa crise cultural vai se instalando progressivamente nas salas de aulas; e a necessidade de se lhe contrapor novas manifestações de resistência. O artigo buscou apoio teórico em Dardot e Laval (2016) para captar as especificidades do neoliberalismo contemporâneo.
The main sources for the discussion of the category “relation” were Aristotle’s Categories and Metaphysics. Before their translation into Arabic in the 8th and 9th centuries, Christian theologians and in their footsteps Syriac scholars considered Aristotle’s works to be a useful tool in Christological discussions. This article analyzes the category of relation and its development in Arabic-Islamic philosophy in authors such as Kindī and his student Aḥmad Ibn aṭ-Ṭayyib as-Saraḫsī, Fārābī, Ibn Sīnā, Ghazālī, Ibn Rušd, the Sufi Ibn ʿArabī and others.
Nosso objetivo neste trabalho é tentar esclarecer o mal-estar causado por algumas leituras que muitas vezes despacham a influência e a presença constante de Hegel na obra de Adorno de forma muito breve e fácil, seja a partir da perspectiva antissistêmica da filosofia adorniana, ou então, desde a perspectiva negativa que a dialética assume em seu pensamento. Nesse sentido, pretendemos expor alguns pontos fundamentais da filosofia hegeliana, em relação aos quais Adorno se coloca claramente como herdeiro. Pretendemos mostrar que o filósofo de Frankfurt pensa não somente sobre estes pontos, mas também a partir deles, i.e., superando-os.
Adorno pensou a filosofia moral em diversos momentos de sua carreira filosófica, notadamente em Minima Moralia (1951), Dialética Negativa (1966) e em seu curso publicado postumamente Probleme der Moralphilosophie (1996). Uma avaliação conjunta desses textos permite indicar a centralidade do que Adorno chamou de “dialética da moral” – entre impulso somático e racionalidade – na constituição da experiência do prático. Além disso, as reflexões sobre a moral são um momento privilegiado das análises metafilosóficas de Adorno, que identificam em boa parte da tradição filosófica ocidental sobre a moral a presença da dominação da natureza interna – processo que caberia à dialética materialista da moral criticar e ajudar a transformar.
O artigo analisa a crítica social de Adorno, apontando os laços entre formação, sujeito e condições sociais e os efeitos para a educação (Bildung). A despeito da tradição neo-humanista e idealista e das certezas emancipatórias, a formação mostra sua face ilusória. É justamente em relação às questões educativas que o pensamento crítico de Adorno mais revela sua atualidade e potência para mostrar os paradoxos da própria educação. De tal crítica - apesar do paradoxo - decorrem determinadas exigências expressas numa dimensão ético-política e numa dimensão estética para a experiência formativa, cuja potência pode romper com o caráter meramente adaptativo da educação.
A atualidade da crítica de Adorno para as pesquisas qualitativas com bases empíricas em educação
(2018)
Neste artigo, serão apresentados dados e argumentos sobre a atualidade da crítica de Theodor W. Adorno para as pesquisas qualitativas com bases empíricas em educação, com especial ênfase à hermenêutica objetiva, desenvolvida por Ulrich Oevermann e aplicada por Andreas Gruschka às pesquisas em educação. O tema será abordado da seguinte maneira: (a) serão apontados elementos históricos e teóricos do desenvolvimento de um método de pesquisa próprio pela Teoria Crítica; (b) serão apresentados elementos caracterizadores da hermenêutica objetiva; (c) para, por fim, apresentar algumas das contribuições de Gruschka na aplicabilidade do referido método às pesquisas educacionais na Alemanha, além de algumas experiências no Brasil a partir da referida abordagem de pesquisa.
Este artigo discute o sentido pretendido por Adorno com a expressão “derradeira chance do pensamento”. Para tal, busca-se uma aproximação entre alguns elementos presentes nas seções 1 e 41 de Minima moralia, em especial: o intelectual independente e o filósofo-escritor como porta-vozes da crítica à falta de originalidade na produção filosófica.
The purpose of the text is to present an interpretation of Theodor Adorno’s critical reading of authors considered revisionists of Sigmund Freud’s psychoanalytic theory, particularly Karen Horney. We discuss critically Adorno’s favorable positioning to the Freudian conception of the individual psychic nucleus in contrast to the hasty sociologization of psychoanalysis practiced by the revisionism of Karen Horney. In the final part we try to show how the Adornian perspective ends up by making, in his own way, the same mistake of a hasty sociologization of psychoanalysis he imputed to the revisionists and advocates an theoretical emphasis on the sociological realm that seems also problematic.
Negatività, trascendenza, utopia. La dialettica dell'opera d'arte nella Teoria estetica di Adorno
(2018)
Il seguente saggio, tenta di mettere a fuoco la relazione tra negatività e trascendenza così come emerge all'interno della riflessione estetica di Theodor Wiesengrund Adorno. La trascendenza, la relazione con l'eterogeneneo e l'alterità, e la dimensione riflessiva che, secondo Adorno, caratterizzano l'opera d'arte moderna, riguardano, in primo luogo, la ineliminabile tensione dell'opera d'arte verso il senso e, nello stesso tempo, l'impossibilità che esso possa totalmente compiersi all'interno dell'esperienza. In questa prospettiva, in un mondo dominato dal rischio della totale coincidenza tra opera e merce, fino alla identificazione tra arte e industria culturale, per Adorno, l'opera d'arte non si costituisce come tale per ciò che attraverso di essa si realizza, quanto, e forse soprattutto, per ciò che in essa rimane allo stato della potenza, per le possibilità intraviste che si conservano al suo interno che, coincidendo con la sua dimensione utopica, impediscono la piena identificazione tra opera d'arte e merce di consumo. Ciò che conta, da questo punto di vista, non è solo il passaggio da un senso potenziale a un significato determinato, né quello dal possibile al reale, quanto piuttosto - attraverso la continua e dialettica relazione tra essenza e apparenza, linguaggio e realtà, pensiero e sensibilità -, la contingenza stessa del significare e, di qui, la sua possibilità di non-essere o di essere-altrimenti.
Що означає «опрацювання минулого» : (переклад з німецької, анотація і післямова Віталія Брижніка)
(2018)
Роботу «Що означає «опрацювання Минулого» Адорно вперше прочитав як доповідь 6 листопада 1959 року перед Координаційною радою з питань християнсько-єврейської співпраці. У цій доповіді Адорно розглянув суть соціальної ідеології, панівної в повоєнній Німеччині, яка зумовлювала стратегії суспільного примирення з політичними злочинами колишньої націонал-соціалістичної влади. На думку філософа, соціальна ідеологія суспільства споживання використовує чималу кількість відповідних засобів, аби стабілізувати свій панівний статус у суспільстві. Й передусім вона намагається ліквідувати колективну історичну пам’ять людей про жахи воєнного періоду, прагнучи витиснути їх із колективної свідомості, зокрема й завдяки спогадам людей про «кращі часи» життя під «опікою» попередньої, тоталітарної влади. Філософ назвав суроґатною ідентичність цих людей, соціально інтеґрованих лише завдяки авторитету владної особистості. Вони не ототожнюють себе з жертвами тоталітарного режиму через уплив на їхню свідомість культурних елементів цієї соціальної ідеології. Іншим наслідком даного впливу також стає відчуження цих людей від ідеї демократії як чинника належних соціокультурних перетворень. Дієвим засобом подолання цього впливу Адорно визначив нову, «демократичну педагогіку» і просвіту як «другу освіту», що практично здійснюють у суспільстві освічені люди, які володіють знанням про минулі злочини тоталітарного режиму. Тим самим вони зумовлюють у межах освітнього процесу дієве «опрацювання Минулого» через формування особистого розуміння окремої людини соціальних причин і жахливих наслідків панування тоталітарного режиму. Це ліквідує її «політичне неповноліття» й тим самим унеможливлює історичне повторення в Європі злочинів авторитарної влади.
Роботу «Філософія і вчитель» Теодор Адорно вперше прочитав як доповідь у Будинку студентів міста Франкфурта-на-Майні в листопаді 1961 року. У цій доповіді Адорно продовжив тему критики тих чинників тодішньої освіти Західної Німеччини, які унеможливлюють особисту боротьбу інтелектуала з культурними залишками тоталітарного суспільства. Адорно зауважив такий важливий елемент освітнього процесу, яким є іспит із філософії. Цей іспит мають складати майбутні вчителі, кандидати на посаду викладача ґімназії. Також Адорно звернув свою увагу на тенденцію формалістичного дотримання Правил складання іспитів деякими майбутніми вчителями, які не здатні зрозуміти гуманістичну, емансипаційно-духовну суть філософії, а отже й не розуміють мету проведення названого іспиту. Ушанувавши давню традицію академічної свободи німецького Університету, Адорно зауважив постать німецького філософа, охарактеризувавши його тією людиною, інтелектуальна діяльність якої вплинула на гуманізацію освіти в німецькому Університеті, що безпосередньо далося взнаки відповідним социокультурним перетворенням. Однак, на думку Адорно, в повоєнних університетах ФРН переважає тенденція дотримання засад саме наукового пізнання. Ця тенденція поєднана зі ставленням деяких майбутніх учителів до знання як до привласненого у споживацький спосіб, що зумовлено браком особистої любові до власного фаху й до своїх студентів. Адорно був переконаний у тому, що такі вчителі байдужі до свого фаху й не мають до нього покликання. Ознакою відсутності покликання в цих людях Адорно назвав інтелектуальну недбалість, провінційність мовлення і провінційну нездатність зрозуміти свободу людини як духовну цінність. Подібні вчителі неспроможні пропонувати нове знання своїм студентам як за допомогою добірного усного мовлення, так і за допомогою досконалого письмового викладу. Цілком іншою Адорно запропонував убачати людину, яка здатна засвоювати знання, що потрібні для розуміння свого професійного обов’язку. Використовуючи саморозуміння та саморефлексію, вона зможе самостійно збагнути сенс своєї педагогічної роботи. Ця людина сумлінно і терпляче виконуватиме свою роботу задля практичного впровадження в суспільство гуманістичних ідеалів попереднього філософського знання.
Partiendo de la recurrencia del motivo de la pobreza de la experiencia en el marco de la Teoría crítica y su entorno más afín, nos proponemos tematizar la equivocidad que presenta el mismo mediante la delimitación de sus diferentes sentidos en Adorno, Horkheimer y Benjamin. Ello nos permitirá dejar esbozadas las líneas generales de una problemática que, a nuestro entender, es producto de cierta complementariedad pero a la vez tensión entre dichos sentidos.
En este trabajo me propongo realizar una lectura en paralelo de las críticas al concepto de sujeto llevadas a cabo por Theodor Adorno y Louis Althusser, ambos autores pertenecientes a dos tradiciones teóricas muy distintas. Esto con el fin de mostrar que: 1) que ambos parten del desmoronamiento del marxismo hegeliano y su idea de un sujeto de la historia, 2) que ambos intentan develar la naturaleza ideológica de la categoría de sujeto y 3) que para tal fin utilizan herramientas psicoanalíticas. Este recorrido me permitirá resaltar los puntos de encuentro y las enormes divergencias entre ambos autores.
O presente escrito teve como objetivo analisar a necessidade da educação escolar para o desenvolvimento do ora vigente modo de produção capitalista industrial. Esta análise se baseia na investigação e exposição de Marx dos momentos constitutivos do capital por meio do modo de produção industrial de mercadorias. Em suma, procuramos demonstrar a partir dos escritos, principalmente, de Marx, Adorno e Marcuse que a demanda do modo de produção capitalista por uma massa de indivíduos oriundos da educação escolar não existe, pois a maioria de suas demandas radica nele mesmo, modo de produção, e é solucionada por ele mesmo em seu processo de constituição, não em um elemento externo e ideal, como é o caso da educação escolar.
De acordo com parte da literatura, a teoria crítica de Adorno é um lamento sobre o fracasso da civilização moderna que é incapaz de dar conta de suas próprias condições de possibilidade. No presente artigo, questiono tal veredito, por meio da análise da questão de como a crítica pode ser feita e de quem seria o destinatário dela, em uma situação de quase completa dominação.
Este trabalho tenciona fazer uma análise a respeito das contribuições de Axel Honneth no que concerne às suas contribuições para o debate sobre teorias da justiça no contexto atual. Neste sentido, pode ser elencada como principal a tentativa de alcançar princípios normativos pautados na horizontalidade, ou seja, na própria realidade social. Para alcançar êxito nesta empreitada reflexivo-filosófica, parte-se de suas obras A textura da justiça: sobre os limites do procedimentalismo contemporâneo e O direito da Liberdade, nos quais se tem a questão relacionada à liberdade, sendo esta tomada como o princípio de maior valor na contemporaneidade. Daí, a liberdade direcionada ao aspecto social ser especificamente expressa nas instituições, bem como seu vínculo estar intrinsecamente ligado às relações sociais, de mercado e também ao universo político. Ao se pressupor a existência de um vazio entre os princípios normativos pertencentes à justiça e a realidade social, conforme considera o autor, fomenta-se, a partir deste estudo, notar as potencialidades, bem como os limites desta reconstrução normativa, conforme proposição teórica de Honneth.
El presente artículo aborda el análisis de los teóricos de Frankfurtrt, especialmente Adorno, Marcuse, Walter Benjamin y Horkheimer, y su actualidad en relación a la educación. La motivación ante un mundo en que ascienden valores de extrema derecha y fundamentalismos religiosos, este escenario motiva a cuestionar cuál es el papel que la educación realiza para combatir extremismos e intolerancias. Ámbito de pertinencia. Este artículo está directamente relacionado con la filosofía de la educación. Justificación y relevancia. Se justifica este tema por tratar de aspectos teleológicos de la función de la educación. En el sentido de problematizar el carácter teleológico de la educación a partir de conceptos filosóficos que buscan la autonomía del sujeto en lugar de sólo adecuarlo a lo que está puesto. Como metodología recurre a los estudios bibliográficos y reflexiones críticas sobre la educación y su carácter político en la construcción de una conciencia social emancipada de valores que legitiman opresión. Resultado y discusión. Se realizó un estudio sobre teoría crítica de Adorno, Horkheimer, Benjamin, Habermas y Marcuse como aportes para la construcción de una educación que además de buscar la inclusión, busque también ser un instrumento político de combate a los valores de prejuicios, que hoy son reavivados con el ascenso de fundamentalismos religiosos, xenofobia y ascensión de la extrema derecha. Conclusión. Se concluye que la escuela tiene una finalidad política de educar para un mundo de solidaridad y respeto por las diferencias.
This article deals with the analysis of Frankfurtrt's theorists, especially Adorno, Marcuse, Walter Benjamin and Horkheimer, and their relevance in relation to education. Motivation, faced with a world in which extreme-right values and religious fundamentalisms are promoted, such a scenario motivates us to question the role that education plays in combating extremism and intolerance. Scope of relevance. This article is directly related to the philosophy of education. Justification and relevance. This topic is justified because it deals with teleological aspects of the function of education. In the sense of questioning the teleological character of education based on philosophical concepts that seek the autonomy of the subject instead of just the human being to what is settled. As a methodology, it resorts to bibliographical studies and critical reflections on education and its political character in the construction of an emancipated social conscience of values that legitimize oppression. Results and discussion. A study on Critical Theory of Adorno, Horkheimer, Benjamin, Habermas and Marcuse was conducted as contributions to the construction of an education that, in addition to seeking inclusion, also seeks to be a political instrument to combat prejudice, which is nowadays alive again with the rise of religious fundamentalisms, xenophobia and the rise of extreme-right political ideas. Conclusion. It is concluded that the school has the political purpose to educate for a world of solidarity and respect for differences.
O objetivo deste artigo é discutir como os projetos intelectuais de Fraser e Honneth seguiram vias diversas após o debate que ambos publicaram em 2003 e como estas vias podem ser apropriadas pela teoria social feita no Brasil. Se no momento da discussão, tanto Fraser quanto Honneth pro- curaram demonstrar a maior adequação de suas respectivas teorias para a análise das lutas sociais e a possibilidade de uma apropriação deu seus modelos pelos movimentos sociais, de modo que o caráter político do debate fosse expresso na forma como movimentos sociais, remeteriam aos termos redistribuição e/ou reconhecimento (I); e, ao longo dos últimos, ambos mudaram o foco de suas análises para um entendimento do próprio sistema capitalista, chegando a concepções alteradas da dinâmica de conflitos sociais (II). Na medida em que este potencial analítico mediou sua recepção no Brasil, isso implica, afinal, novas formas de apropriação e diálogo com as ideias de Fraser e Honneth (III).
Em diálogo com Axel Honneth, analiso os desafios do reconhecimento nas relações íntimas à luz de pesquisas qualitativas realizadas com homens e mulheres heterossexuais de classes média e média alta sobre o amor romântico nos dias de hoje. As pesquisas revelaram as ambiguidades da concepção de amor que resultou do crescente processo de individualização e democratização das relações de gênero na intimidade. Ainda que o reconhecimento no amor seja importante para homens e mulheres, estas explicitaram, de forma mais enfática, o déficit de reconhecimento nas relações íntimas – não reconhecimento, reconhecimento limitado ou falso. Destaco as formas de sofrimento emocional feminino criadas com a institucionalização do campo sexual, que separou sexo de envolvimento afetivo, apontando os dilemas e contradições da liberdade sexual para as mulheres. Se, por um lado, a reconstrução normativa das relações íntimas de Honneth consegue elucidar as regras morais tacitamente postas nas interações amorosas e a importância do amor para uma teoria moral da “boa vida”, por outro, superestima as potencialidades do reconhecimento na esfera íntima. Além disso, pretendo mostrar as ambivalências do “novo feminismo” e as limitações dos estudos de gênero e sexualidade contemporâneos, com ênfase nas sexualidades “não normativas” e na desconstrução dos binarismos de gênero que, contraditoriamente, contribuem para eclipsar diferenças de gênero em torno do amor e da sexualidade e, com isso, acabam colaborando para tornar imperceptíveis sofrimentos femininos.
Rezension zu: Marcuse, Herbert: Příslib štěstí. Edícia a preklad Martin Profant. Praha: Nakladatelství Epocha 2017, 372 s.
Este artigo procurou refletir sobre alguns aspectos teóricos acerca da Teoria do Reconhecimento desenvolvida por Axel Honneth. Herdeiro da tradição teórica do pensamento crítico frankfurtiano – do qual se destacam pensadores como Adorno, Horkheimer, Marcuse e Habermas –, Honneth propõe uma inovadora teoria normativa dos conflitos sociais. Como fio condutor de sua análise, emerge o argumento de que a evolução social está estruturada pelos conflitos morais dos sujeitos sociais, em busca do reconhecimento recíproco de suas identidades. Assim, ao desenvolver sua teoria, Honneth articula elementos da Teoria Crítica, da filosofia do jovem Hegel e da psicologia social de Mead. Este artigo tem justamente o ensejo de refletir sobre a teia conceitual sobre a qual Honneth fundamenta sua proposta teórica.
Neste artigo, que é originalmente um discurso de posse no Instituto Otto Suhr na Universidade Livre de Berlin, Axel Honneth esboça o programa de uma teoria intersubjetiva do reconhecimento, utilizando esta última categoria como o núcleo conceitual de uma Teoria Crítica da sociedade na qual a experiência pré-cientifica de desrespeito às expectativas sociais se conecta à formação de demandas emancipatórias.
Una historia filosófica de la identidad estadounidense: Balance de propuestas y su crisis actual
(2018)
Este trabajo de síntesis crítica, realiza un balance de los principales aportes de pensamiento que han favorecido la configuración de la identidad estadounidense y su reformulación periódica. Se sistematizan las escuelas, según su transición de teólogos-políticos (como los puritanos, carismáticos y trascendentalistas, con aportes tipo pactismo bíblico, libre albedrío, caridad pietista, destino manifiesto, etc.), pasando por filósofos pragmáticos (como los constituyentes, democratizadores y reconstructores, con recursos como libre-pensamiento -free masonry & whigs-, federalismo, pragmatismo, etc.), hasta académicos socio culturales (sobre todo, de Estudios culturales, vía nociones de consenso, v.g. fronterismo, excepcionalismo y crisol cultural; así como artificios de hecho diferencial –a raíz de la fuga de cerebros de la Escuela de Frankfurt, Normale Annales, Birmingham, etc.-, con categorías de clase, status y conflicto social, metámeros etnoculturales, constructos de género, etc.). El estudio llega hasta la crisis actual, sin soluciones generalmente aceptadas y bajo la amenaza transoccidental.
Este artigo elucida, em primeiro lugar, os vários significados da noção francesa de dispositif e contrasta-a com os usos de "aparelho" ("appareil"), por um lado, e "reunião" ("agencement"), por outro. A segunda parte apresenta o uso distintivo de Foucault do conceito de dispositivo. O argumento baseia-se na tese de que a noção de dispositivo de Foucault está firmemente ancorada em uma analítica do governo, na medida em que se concentra na direção e regulação de forças agenciais e processos vitais. Na última parte, proponho combinar uma analítica do governo, seguindo Foucault, com insights dos Estudos de Ciência e Tecnologia (STS). Argumento que essa síntese teórica entre STS e uma analítica do governo ajuda a corrigir os problemas de muitas análises da sociologia política e da teoria social e política ao enfrentar as transformações e mudanças nas sociedades contemporâneas.
Questo saggio descrive il progetto ambizioso del costituzionalismo moderno e lo distingue dalla mera giuridicizzazione del potere pubblico. Esso mostra le sfide del costituzionalismo derivanti dalla perdita di identità del potere statale e del potere pubblico. Il saggio afferma la persistenza della necessità di regolare il potere pubblico, indipendentemente dal fatto che sia esercitato dalle autorità statali o da organizzazioni internazionali. Tuttavia, esso solleva dubbi sul fatto che il potere pubblico frammentato a livello internazionale possa essere regolato in modo tale da soddisfare le richieste del costituzionalismo. È in corso una giuridicizzazione che manca delle caratteristiche fondamentali del costituzionalismo. Come realizzare una compensazione in questo senso resta una domanda aperta.
In diesem Beitrag befasse ich mich mit ethischen Herausforderungen der Biografieforschung am Beispiel eigener Erfahrungen im Rahmen einer Studie im Feld der politischen Partizipation. Im ersten Teil diskutiere ich grundsätzliche ethische Fragen der Biografieforschung, die mit der Erhebung und Auswertung von biografisch-narrativen Interviews einhergehen. Im zweiten Teil des Beitrages werden exemplarisch forschungsethische Aspekte und Probleme skizziert, die im Verlauf der Feldforschung aufgetreten sind und die Prämissen einer rekonstruktiv vorgehenden Biografieforschung herausfordern. Dazu gehören die informierte Einwilligung als dialogischer Prozess sowie die Anonymisierung und Rückmeldung von biografischen Daten in einem hochsensiblen Feld. Abschließend gehe ich der Frage nach, welche Möglichkeiten und Grenzen das Format der Forschungswerkstatt für die Reflexion von ethischen Fragen in der Biografieforschung bietet.
The article presents an analysis of the development of labour market risks in Germany in light of changing working poverty risks. Low hourly wages and part-time employment are identified as the main demand-side-related mechanisms for household poverty. Their measurement and development are discussed as well as their contribution to trends in working poverty risks. A rise in low wages, especially among part-time employed households, was decisive for the increase in working poverty risks in Germany by 45% between the end of the 1990s and the end of the 2000s. We therefore study these trends more closely in the multivariate analysis. The results show that while low wages are unequally distributed across occupations and industries, shifts in employment between sectors explain only a minor part of the change in low wages. However, they reveal a polarization of low-wage risks by skill-level and sector of employment, on the one hand, and full-time and part-time employees, on the other hand.
The authors argue, in line with recent research, that operationalizing gender ideology as a unidimensional construct ranging from traditional to egalitarian is problematic and propose an alternative framework that takes the multidimensionality of gender ideologies into account. Using latent class analysis, they operationalize their gender ideology framework based on data from the 2008 European Values Study, of which eight European countries reflecting the spectrum of current work–family policies were selected. The authors examine the form in which gender ideologies cluster in the various countries. Five ideology profiles were identified: egalitarian, egalitarian essentialism, intensive parenting, moderate traditional, and traditional. The five ideology profiles were found in all countries, but with pronounced variation in size. Ideologies mixing gender essentialist and egalitarian views appear to have replaced traditional ideologies, even in countries offering some institutional support for gendered separate spheres.